(98) Een ontmoeting

Wanneer je goed oplet op de wereld om je heen… dan kom je geregeld bijzondere dingen tegen om van te genieten… dan ontmoet je mensen waarmee je bijzondere gesprekken hebt. Hoe meer je je hiervan bewust bent… hoe mooier het leven wordt… hoe gelukkiger je wordt… ondanks dat grote verlies of de dierbare(n) die je hebt verloren.

We ontmoetten elkaar ergens op een vliegveld, wachtend tot we zouden worden opgeroepen om aan boord van het vliegtuig te gaan dat ons naar onze bestemming zou brengen. Zij ging naar Italië… een week naar een schildercursus in Florence en aansluitend daarop een week naar Venetië en Rome. Ik was onderweg naar huis.

De ontmoeting had iets magisch. We hadden beiden het gevoel dat we elkaar al heel lang kenden. Maar, dat kon gewoon niet. We waren opgegroeid in totaal verschillende culturen en werelden. Zij was opgegroeid ergens in Midden-Amerika en ik ergens in Noordwest-Europa. Tijdens het gesprek kwamen we erachter dat zij haar man en haar zoon had verloren… en… ik had mijn dochter en mijn echtgenote verloren. Zij had nog een dochter en ik nog een zoon. Het leek wel of we de twee helften van een geheel waren. We herkenden van elkaar het verdriet waarmee we worstelden… we begrepen elkaar door en door. Misschien hadden we daarom wel het gevoel dat we elkaar al heel lang kenden.

Ons gesprek duurde nog geen uur, maar het voelde zoveel langer. Het leek wel of we elkaar wel moesten ontmoeten… we elkaar moesten ontmoeten om ons bewust te maken dat je weliswaar door je verlies heel veel verdriet hebt… maar dat je daarin niet de enige bent.

Toen ze naar het vliegtuig liep dat haar naar Italië zou brengen leek het… alsof ze huppelde… alsof ze opgelucht was… alsof ze zich bewust was geworden dat zij niet de enige was die dierbare maatjes had verloren. Bij mij leek het alsof een sluier werd weggetrokken… waardoor alles een beetje helderder… blijer… lichter werd.

Het was zomaar een toevallige, korte ontmoeting. Maar toch… door de rust en de blijheid die het gaf… achteraf… zowel bij haar als bij mij… zou je (bijna) denken dat die ontmoeting door hogerhand was opgezet. En juist die kleine momenten… die kleine momenten die in schril contrast kunnen staan met het leven van alle dag… die kleine momenten zijn voor mij de momenten die het waard maken om alles uit het leven te halen wat er voor mij maar in zit.

Wanneer je goed oplet op de wereld om je heen… dan kom je geregeld bijzondere dingen tegen om van te genieten… dan ontmoet je mensen waarmee je bijzondere gesprekken hebt. Hoe meer je je hiervan bewust bent… hoe mooier het leven wordt… hoe gelukkiger je wordt… ondanks dat grote verlies of de dierbare(n) die je hebt verloren.

(97) Het is tijd om van koers te veranderen

Voor mij is het tijd om van koers te veranderen. Gevoelsmatig heb ik mijn belofte aan mijn dochter voor de invulling van haar laatste wens al tijdje geleden gerealiseerd. Het voelt niet meer als de invulling van een belofte, maar het is het veel meer een behoefte geworden. Een behoefte om dit werk te (mogen) doen.

Wat ik in de afgelopen jaren heb geleerd met het schrijven van deze blogs voor de Stichting Jouw Rouwverwerking is… dat ik aan het begin van deze reis absoluut niet kon overzien en niet kon beseffen wat ik allemaal zou meemaken op mijn reis over het pad van rouwverwerking… een reis met momenten waarin ik niet meer wist wat ik zou moeten doen om weer verder te komen in dit leven… momenten waarin ik liever wilde sterven om naar Huis te mogen, om mijn grote liefde weer te mogen zien en weer in mijn armen te mogen houden… en toch… en toch was erin die periode altijd iets dat, of iemand die mij op de een of andere manier motiveerde, stimuleerde, of soms zelfs een “duwtje” in de rug gaf om door te gaan… en op die momenten waar ik echt niet verder kon en het allemaal tegen zat, mijn beschermengelen mij duidelijk lieten voelen dat wanneer ik ze om hulp zou vragen, ik op de een of andere manier hulp zou ontvangen.

Wanneer ik in de afgelopen periode zo af en toe terug keek naar hoe ver ik was gekomen, was ik iedere keer verbaasd over wat ik in die tussentijd allemaal had bereikt. Gedurende de dagelijkse gang van zaken viel mij dat nooit zo op. Maar terugkijkend na een langere periode viel het juist op. Het gaf mij ook weer die extra kracht om door te blijven gaan op mijn levenspad.

Terugkijkend had ik misschien heel veel eerder hulp moeten vragen bij het verwerken van mijn rouw. Vermoedelijk heeft dat zo moeten zijn want het levenspad waarop ik mij nu bevind, voelt voor mij wel heel erg goed. Het is wat het is.

Het is tijd om van koers te veranderen want de verwerking van rouw betekent doorgaan. Meestal betekent doorgaan op een andere manier in het leven staan dan je eerder deed. Doorgaan met die zaken die voor jou belangrijk zijn in je leven. Ondanks dat grote verlies. Ondanks die rauwe pijn. Doorgaan met je leven… je moet wel.

Besef dat hoe dichter je bij de dierbare stond die je hebt verloren en besef dat hoe meer je van deze hebt gehouden, hoe rauwer en hoe dieper je verdriet is door het verlies. Aan de ene kant doet jou dat heel veel pijn en aan de andere is dat naar de dierbare die je hebt verloren een enorm compliment en het geeft ook aan hoe veel je van elkaar houdt.

Maar met dat doorgaan zet je ook je eerste stappen in het rouwproces. Met dat doorgaan begin je ook weer vooruit te kijken naar waar je naartoe gaat. Al weet je, of misschien besef je je bestemming nog niet. Ja, het wordt tijd om van koers te veranderen.

Ja, ook voor mij is het tijd om van koers te veranderen. Gevoelsmatig heb ik mijn belofte aan mijn dochter voor de invulling van haar laatste wens al tijdje geleden gerealiseerd. Het voelt niet meer als de invulling van een belofte, maar het is veel meer een behoefte geworden. Een behoefte om dit werk te (mogen) doen.

Voor de website van de Stichting is het ook tijd om van koers te veranderen. Op dit moment wordt een plan uitgewerkt om later dit jaar voor jullie een discussieforum aan de website toe te voegen. Het forum krijgt een beveiligde omgeving. Als je ideeën hebt voor de opzet of de inhoud van het forum dan hoor ik dat graag. Je kan mij via het contact formulier bereiken.

(85) Leef!

Beter een kort leven en alles eruit te hebben gehaald wat er mogelijkerwijze inzit dan een lang leven zonder echt te leven!

Leven en liefde zijn centrale thema’s in ons bestaan. En met name aan echt leven en ware liefde ontbreekt het nogal op dit moment in onze wereld. Leven en liefde zijn naar mijn mening te belangrijk in ons bestaan om te verspillen.

Ondanks al het verdriet om ons heen en al het verdriet waar we persoonlijk mee hebben te maken, wat de oorzaak daarvan ook mag zijn, is het belangrijk om verder te gaan met het echte leven en de ware liefde. Door op deze manier in ons leven verder te gaan eren we en danken we degenen die we hebben verloren. En daarnaast danken we ze ook dat we veel van ze hebben geleerd, zeker wanneer we dat ten voordele van ons zelf gebruiken… en vooral ook voor de wereld om ons heen.

Hoe moeilijk de situatie ook is in je leven, besef dat relaties met geliefden, vrienden en vriendinnen komen en gaan. Sommige relaties zijn voor het leven… of zelfs eeuwig. Andere relaties bestaan maar voor een bepaalde periode. Die relaties zijn in mijn ogen bedoeld om van elkaar te leren in het leven… en van het leven… wat dat dan ook is. Wanneer we alles van elkaar hebben geleerd en het maakt niet uit wat en hoeveel, dan scheiden onze wegen om elkaar in de toekomst misschien weer te ontmoeten.

Alleen al daarom is het belangrijk om niet te blijven hangen in je verdriet. Maar is het naar mijn mening beter om alles uit het leven te halen wat erin zit dan een lang leven zonder echt te leven!

Het is makkelijk gezegd, doen is toch iets anders. Door alles vanuit het positieve te blijven bekijken en te beoordelen… hoe moeilijk dat ook is… pak je uiteindelijk weer de draad op… en kom je daar waar jij wilt zijn.

Je hoeft het niet allemaal onmiddellijk in acties en daden om te zetten. De houding alleen al is voldoende omdat je daarmee bijna vanzelf overgaat tot acties die in lijn zijn met alles wat jij voelt.

Maar dat gezegd hebbende…

Er zijn mensen in onze wereld, veel mensen, die vandaag nauwelijks te eten hebben en niet weten of de volgende dag überhaupt nog iets te eten is… laat staan… overmorgen. Mensen die vandaag niet weten of ze morgen nog wel leven. Mensen die, mogelijk al jaren, in de meest erbarmelijke, zo niet gruwelijke omstandigheden moeten leven. Mensen die iedere dag, ieder uur, iedere minuut moeten overleven… die niet anders weten! En die mensen ga je dan vertellen dat ze hun leven op een positieve wijze moeten bekijken en beoordelen? Die mensen ga je vertellen dat ze alles uit het leven moeten halen wat erin zit? Ze zullen niet begrijpen waarover je het hebt… ze doen immers niet anders! Iedere dag halen ze al alles uit het leven wat er voor hen inzit… hoe weinig het ook maar is! Voor hen zit er gewoon niet meer in!

Kortom, ik ga net als deze mensen… en net als mijn dochter in haar korte leven… letterlijk alles uit het leven halen wat er inzit. Misschien vindt u dat van mij arrogant, maar een lang leven zonder echt te leven is voor mij persoonlijk hetzelfde als… een verspild leven.

En ineens is de dood voor mij niet meer belangrijk! Wat belangrijk is voor mij, is om er alles uit te halen wat er voor mij mogelijkerwijze inzit… iedere dag… zolang ik leef… en misschien zelfs daarna!

(67) Begrip

Misschien ben je er nog niet aan toe en vind je het wel goed zo zoals het nu is. Ook dat is goed… zolang jij er begrip voor hebt… en zolang je partner er begrip voor heeft.

begrip - shutterstock_178311602“Tijd heelt alle wonden” hoor je vaak zeggen tegen nabestaanden die kortgeleden een dierbare hebben verloren. “Het is niet goed wanneer je blijft rouwen” hoor je ook zeggen wanneer het wat langer geleden is. “Het is niet gezond wanneer je na zoveel jaren je verlies nog niet hebt verwerkt” hoor je minder vaak zeggen.

Ze zeggen dat het overgaat, maar is dat wel zo? Het kan zijn dat de scherpe kantjes van je rouw af gaan en dat je daarmee kan leven. Het kan zelfs zo zijn dat je niet eens bewust bent dat je na jaren nog steeds bezig bent met het (verwerken van dat) verlies. Dat hoeft helemaal niet slecht of ongezond te zijn. Persoonlijk vind ik dat anderen daar begrip voor moeten kunnen opbrengen. Maar wanneer die anderen niet empatisch zijn zou jij als rouwende ook daarvoor begrip moeten kunnen opbrengen. Maar… daar vraag je nogal wat van een rouwende. Een voorwaarde is dat jij als rouwende je dan wel bewust moet zijn dat je (nog) bezig bent met het verwerken van je rouw… maar… misschien besef je dat zelf niet eens!

Een voorbeeld ter verduidelijking.

Vanaf het eerste moment dat ze elkaar zagen was er dat magische tussen hen. Het was niet zozeer liefde op het eerste gezicht, het ging veel dieper. Het leek wel of twee oude zielen elkaar ontmoetten en elkaar ook op dat niveau herkenden. Ze trokken samen op, werden innig verliefd en trouwden. Hun leven ging over hoge bergen en door diepe dalen. Ze waren trots op elkaar en gingen voor elkaar. Mensen die hen kenden waren jaloers op hen. Een enkeling echter, herkende de diepte van hun liefde en de prijs die ze beiden daarvoor moesten betalen. Een prijs die ze met liefde betaalden.

Ze overleed op jonge leeftijd. Hij was er kapot van. Hij miste zijn maatje… zijn zielemaatje. Hij begroef zich in zijn werk. Het werk was uitdagend. Werk waarin hij zijn hart en ziel kon leggen. Werk dat hem energie gaf, veel energie, en voor hem de uitlaatklep was om met zijn verdriet te kunnen omgaan. Hij droomde veel over haar, hadden samen lange gesprekken en haalden herinneringen op. Ja… nog steeds… vele jaren en vele relaties verder. Hij was inmiddels meerdere keren getrouwd… en weer gescheiden. Hij was op een punt aangekomen dat hij zich uitstekend kon redden… alleen… zonder een relatie.

Eén van zijn exen vroeg zijn hulp omdat haar huidige partner in het buitenland werd vermist. Vanuit zijn werk had hij de middelen beschikbaar om een zoektocht op touw te zetten en besloot haar te helpen. Het kwam uiteindelijk allemaal weer goed, de partner van zijn ex werd gevonden en ieder ging weer met het eigen leven verder. Bij het afscheid nemen zei de ex tegen hem dat ze het jammer vond dat hun relatie destijds was beeindeigd doordat ze hem niet goed kon “bereiken”. Voor haar is hij net zo belangrijk als zijn overleden grote liefde voor hem.

Het duurde even voordat hij het begreep. Achteraf was ook voor hem deze ex belangrijk geweest, zij het dan op een andere manier dan zijn overleden partner. Beiden vonden het jammer dat het zo was gelopen, alleen toen kon het niet… en ook nu kan het niet… want beiden hebben inmiddels een ander leven met andere relaties.

Hij droomde weer over zijn grote liefde en deze keer vertelde ze hem dat hij haar moest laten gaan. Hij moest niet stil blijven staan… maar verder gaan met zijn leven.

Tja, daar zit je dan… jij met het verlies van de grote liefde in je leven terwijl jij voor je nieuwe partner juist die grote liefde bent… alleen… dat besef je niet. Maar, hoe kan je er nu zonder dit besef voor zorgen dat de relatie met je nieuwe partner stand houdt. Wat duidelijk is, is dat het begrip van beide kanten moet komen.

Mensen zijn uniek en de oplossingen die nodig zijn, zijn dat ook. De oplossingen zijn zelfs situationeel en tijd gebonden. Het kan jaren duren voor je zover bent… en dat hoeft helemaal niet slecht te zijn. Het verwerken van emoties als verdriet en rouw heeft tijd nodig. Persoonlijk heb ik daar geen waarde oordeel over; bij de één gaat dit nu eenmaal sneller dan bij de ander.

Er is geen kant en klaar recept te geven, maar begrip gaat over jezelf en begint bij het je bewust worden van wat er bij jou aan de hand kan zijn. Zolang je los van je denken je intuïtie niet weet te volgen… kan je jezelf niet helpen… kan niemand je helpen. Pas wanneer je bewust bent wat er aan de hand kan zijn, kan je stappen gaan ondernemen om de situatie waarin je je bevindt tot een oplossing te brengen. Maar… wil je dat ook? Misschien ben je er nog niet aan toe en vind je het wel goed zoals het nu is. Ook dat is goed… zolang jij er begrip voor hebt… en zolang je partner er begrip voor heeft.

(3) Ze dacht dat ze geen recht had op verdriet

Ze dacht op dat moment dat ze eigenlijk geen recht had op verdriet omdat volgens haar het verdriet van een ander vele malen erger was.

De ontmoeting

Ze dacht dat ze geen recht had op verdriet. Omgaan met verdriet bestaat in vele vormen. Zodra we tussen de mensen zijn proberen we ons verdriet te verbergen. Wanneer echter een gevoelige snaar wordt geraakt kan verdriet onverwacht ter sprake komen. Deze blog gaat over een ontmoeting tijdens een van de reizen die ik voor mijn werk heb gemaakt.

Het restaurant dat ik had uitgekozen was vol. Er stond een lange wachtrij. Dat heb je als je niet reserveert. Aan de bar was nog een plek vrij en de serveerster suggereerde om zolang die plaats te nemen. Ik was alleen en de keuze was snel gemaakt.

De plek was tussen een man en een vrouw. Aan de linker kant zat een man die met zijn partner in een diep gesprek was verwikkeld over een zakelijk probleem. De rest van de wereld leek voor hen niet te bestaan. Een vrouw zat aan mijn rechter kant en was diep in gedachten verzonken.

Het gesprek

Uiteindelijk kwamen we met elkaar in gesprek. Ze was op zakenreis en miste haar kinderen. Op een gegeven moment vertelde ze me dat de liefde van haar leven bij een auto-ongeluk om het leven was gekomen. Haar relatie met hem had 18 maanden geduurd. “Slechts 18 maanden,” zei ze. Dat ze er nog steeds van kapot was, was duidelijk te zien.

Ze vroeg naar mijn kinderen en mijn relatie. Ik vertelde haar over het verlies van mijn beide maatjes. Mijn dochter op 21-jarige leeftijd en mijn echtgenote, mijn soul mate, na 35 jaar huwelijk. Ze was geschokt en diep onder de indruk. Ze wilde weten hoe ik omging met mijn verdriet. Wat mij was overkomen was zoveel erger dan dat haar was overkomen, vertelde ze. Ze dacht op dat moment dat ze eigenlijk geen recht had op verdriet omdat volgens haar mijn verdriet vele malen erger was.

Ze dacht dat ze geen recht had op verdriet. Ze vond het verdriet van de ander erger dan van haarzelf.

Ik wist niet hoe te reageren. Hoe kun je zoiets denken? Hoe kun je denken dat het verdriet van de een erger is dan van de ander? Uiteindelijk vond ik de woorden. De een heeft niet meer of minder verdriet dan de ander. Het voelt zoals het voelt. Het maakt niet uit hoe lang het is geleden en het maakt niet uit hoe lang de duur van de relatie is geweest. Haar verdriet was net zo concreet en net zo intens als het mijne. Hoe kan je nu zeggen dat het verdriet van de een erger is dan dat van de ander? Ja, als buitenstaander misschien, maar niet degenen die verdriet ervaren of hebben ervaren. Voor hen is het verdriet uitermate concreet en weten ze soms niet hoe zij met de rauwe pijn van het verdriet moeten omgaan.

Omgaan met verdriet

Haar verdriet was misschien anders, maar net zo intens en rauw als dat van mij. Na het gesprek voelde ze zich een beetje opgelucht, een beetje blijer en kon ze misschien een beetje beter omgaan met haar verdriet. Haar verdriet was er niet minder door … maar belangrijker was dat het haar hielp om een en ander in een ander perspectief te plaatsen … door het uit te spreken … en vooral door het met een ander te kunnen delen.

Eerste versie: 11-10-2013.
Laatste bijgewerkte versie: 24-05-2022.