Tag: Rouwverwerking

(136) Het verlies van een soulmate

Het verlies van een zielsverwant kan op vele manieren gebeuren

Het verlies van een soulmate kan een van de meest verwoestende ervaringen zijn die iemand kan meemaken. Een soulmate is iemand met wie we ons diep verbonden voelen, iemand die we liefhebben en koesteren, en iemand zonder wie we ons geen leven kunnen voorstellen. Wanneer we een soulmate verliezen, kan het voelen alsof er een stuk van onszelf ontbreekt, en de pijn kan overweldigend zijn.

Het verlies van een zielsverwant kan op vele manieren gebeuren. Het kan zijn door de dood, een scheiding of een ruzie. Hoe het ook gebeurt, het verlies blijft hetzelfde, en de pijn blijft echt. Het is belangrijk te onthouden dat rouw een natuurlijk en noodzakelijk proces is bij het verwerken van het verlies van een geliefde, inclusief een soulmate.

Het leren omgaan met verdriet

Een van de moeilijkste delen van het verlies van een soulmate is accepteren dat ze echt weg zijn. Het is gemakkelijk om te hopen dat ze terugkomen, maar het is belangrijk te begrijpen dat ze niet terugkomen. Deze acceptatie is niet iets dat van de ene dag op de andere gebeurt, het vergt tijd en geduld.

Het is ook belangrijk te onthouden dat genezing tijd kost. Er is geen vaste tijdlijn voor hoe lang het duurt om over het verlies van een zielsverwant heen te komen. Iedereen rouwt anders. Wat voor de ene persoon werkt, werkt misschien niet voor de andere. Het is belangrijk dat je jezelf toestaat te rouwen op de manier die voor jou natuurlijk aanvoelt, of dat nu is door te huilen, een dagboek te schrijven of met een therapeut te praten.

Een manier om met het verlies van een soulmate om te gaan is je te concentreren op de herinneringen die jullie samen deelden. Denk aan de goede tijden en de liefde die jullie deelden. Bewaar aandenkens en foto’s die je aan hen herinneren. Als je je op je gemak voelt, deel dan je herinneringen met anderen. Het kan een manier zijn om hun herinnering levend te houden en hen te eren.

Rouwen kan fysiek en emotioneel slopend zijn, dus het is belangrijk om voor je lichaam en geest te zorgen. Dit kan betekenen dat je goed eet, voldoende rust neemt en beweegt. Het is ook belangrijk om je te omringen met mensen die van je houden en je steunen.

Rouwen is een proces en het is belangrijk om geduld te hebben met jezelf terwijl je je gevoelens verwerkt. Het is ook belangrijk om te onthouden dat het goed is om verder te gaan en weer geluk te vinden. Je zielsverwant zou willen dat je gelukkig bent en je leven ten volle blijft leven.

Het verlies van een zielsverwant is nooit gemakkelijk

Kortom, het verlies van een zielsverwant is een moeilijke en pijnlijke ervaring. Het is belangrijk te onthouden dat verdriet een natuurlijk en noodzakelijk proces is om het verlies van een geliefde te verwerken. Onthoud dat genezing tijd kost. Focus op de herinneringen die jullie samen deelden. Zorg voor jezelf. Onthoud dat je niet alleen bent op deze reis. Tijd kan de pijn genezen, maar niet je verlies. Herinneringen en liefde zullen altijd bij je zijn.

Een zielsverwant verliezen is nooit gemakkelijk, maar met tijd, steun en zelfzorg kun je leren leven met het verlies en een nieuwe weg vinden … en je Licht weer zien schijnen.

(115) Bewust worden van rouw

Uit eigen ervaring, ervaring van anderen en uit de literatuur blijkt dat verwerking van rouw belangrijk is. In een notendop, lichaam en geest moeten worden geheeld, moeten weer in evenwicht worden gebracht. Besef echter dat dat evenwicht niet meer hetzelfde zal zijn als vroeger.

Bewust worden van rouw

Bewustworden van rouw is belangrijk omdat in de literatuur wordt beschreven dat verdriet een verandering van de gezondheidstoestand en het welzijn vertegenwoordigt. Net zoals genezing op fysiologisch gebied noodzakelijk is om in het lichaam het homeostatisch evenwicht te herstellen, heeft de treurende tijd nodig om het psychologisch evenwicht te herstellen.

In een eerdere blog schreef ik over een overdonderend verlies direct nadat een geliefde of een dierbare was overleden. Deze blog gaat over de aanloop naar het bewust worden van rouw ten gevolge van dat overdonderende verlies.

Een paar begrippen

In deze blog wordt uitgegaan van de volgende begrippen:

Met verdriet wordt bedoeld de ervaring aan te geven van iemand wiens geliefde of dierbare is overleden. Verdriet bestaat uit de verzameling van gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen die in de loop van de tijd in combinatie en intensiteit kunnen variëren.

Rouw definieert het verlies waaraan de persoon zich probeert aan te passen aan de ervaring een geliefde of dierbare te hebben verloren.

Rouwverwerking is de term die wordt toegepast op het proces dat men doorloopt om zich aan te passen aan de dood van diens geliefde of dierbare. De finaliteit en de gevolgen van het verlies worden begrepen en geïntegreerd in het leven van de rouwende.

Natuurlijk beperken begrippen als verdriet, rouw en rouwverwerking zich niet alleen tot de aspecten in relatie tot het overlijden van de geliefde of een dierbare. Het kan veel breder worden getrokken. Bijvoorbeeld in relatie tot een terminale ziekte, een scheiding, het verlies van werk, het verlies van lichamelijke functies, enz.

Waarom zou verdriet na een groot verlies moeten worden verwerkt?

Uit onderzoek is gebleken dat binnen normale rouw, ook wel niet-gecompliceerde rouw genoemd, veel van het normale rouwgedrag kan lijken op dat van depressies. De oorzaak is echter verschillend en de benadering van de aanpak van het gedrag daardoor ook. De huidige gedachte is dat hoewel het merendeel van de depressies tijdens de verwerking van rouw van voorbijgaande aard zijn en geen bijzondere aandacht vragen, er toch het idee begint te ontstaan dat aanhoudende depressies gedurende het eerste jaar van rouwverwerking wel degelijk professionele of klinische aandacht vragen. Vanuit dit perspectief bezien is het na het verlies van een dierbare of een geliefde alleen al daarom belangrijk om, rouw te verwerken.

Maar hoe je er ook over denkt …

De keuze of je verdriet na een groot verlies zou moeten verwerken is geheel aan jou. Het staat je vrij om je verdriet wel of niet te verwerken. Misschien sta je er niet eens bij stil omdat verdriet nu eenmaal bij het leven hoort en velen in jouw omgeving overlijden. Je zou ervoor kunnen kiezen dat je jouw of verdriet (korte tijd) naar de achtergrond verdringt door gewoon verder te gaan met je leven. Je zou er zelfs voor kunnen kiezen dat je kort na het overlijden van je partner deze vervangt door een ander.

“Rouwen? Of ik rouw? Nee, echt niet! Moet dat dan? Waarom zou ik dat willen?” Het zijn vragen en reacties van een jonge man uit Nigeria waarvan een familielid was overleden. Hij legde uit dat rouw er niet toe doet omdat overlijden nu eenmaal bij het leven hoort. Er sterven immers veel mensen om ons heen. Een herformulering van de vraag zou ook kunnen zijn: wanneer het gewoon is dat dagelijks (vele) bekenden in jouw omgeving sterven of verdwijnen … hoe kijk je dan naar verlies of rouw?

Hoe word ik bewust van mijn rouw ten gevolge van dat grote verdriet?

Persoonlijk werd ik bij toeval na jaren bewust van mijn rouw. Na het overlijden van mijn echtgenote, Mary Anne, ben ik redelijk snel weer aan het werk gegaan. Mijn werk was intens en omdat de teams verdeeld over de wereld werkten waren als gevolg daarvan ook mijn werktijden redelijk bizar te noemen. Het was echter een fantastische baan waar ik veel energie uit kon halen. Tot het moment dat ik een paar jaar later met pensioen ging. Er kwamen van die onbestemde kwaaltjes, voelde me somber, kon niet slapen, was moe en had nergens zin in. Van die kwaaltjes waar niemand een vinger achter kon leggen. Zo af en toe waren er ook dagen dat het allemaal fantastisch ging … dat gaf tenminste een beetje hoop van het weinige dat er nog van over was. Het sudderde allemaal een beetje voort totdat ik tijdens een vakantie met mijn zoon, Mervyn, opeens met spoed naar het ziekenhuis moest, ik kon bijna geen lucht meer krijgen. Men zag het gebeuren in het ziekenhuis, maar men kon geen oorzaak vinden. Uiteindelijk werd alles weer normaal en gingen we toch maar verder met onze vakantie. Eenmaal thuis kon men ook bij ons in het ziekenhuis geen oorzaak vinden. Toen ik eenmaal mijn blogs over rouwverwerking begon te schrijven begonnen ook die “kwaaltjes” langzaamaan te verdwijnen. Langzaamaan werd ik mij ervan bewust dat ik eindelijk met het verwerken van mijn rouw begonnen.

Maar zou je ook bewust, niet bij toeval, bewust kunnen worden van je rouw?

In het algemeen treden bij rouw een de verzameling van gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen op die in de loop van de tijd in combinatie en intensiteit kunnen variëren. Om er maar een “paar” te noemen:

Rouw, verdriet, emoties, gedrag.
Rouw en emoties

Droefheid; boosheid; schuld geven aan; schuld en zelfverwijt; angst; eenzaamheid; vermoeidheid; hulpeloosheid; shock; smachtend verlangen naar de overledene; verlichting of opluchting; verdoofd gevoel; holte in de maag; beklemming op de borst; beklemming in de keel; overgevoeligheid voor lawaai; een gevoel alsof je jezelf niet meer bent; ademloosheid; kortademigheid; zwakte in de spieren; gebrek aan energie; droge mond; ongeloof; verwarring; preoccupatie; aanwezigheidsgevoel; hallucinaties; slaapstoornissen; eetstoornissen; afgeleid en afwezig gedrag; in zichzelf terugtrekken; dromen over de overledene; het vermijden van herinneringen aan de overledene; het zoeken of roepen naar de overledene; zuchten; rusteloos; hyperactief; huilen; plaatsen bezoeken die aan de overlevende herinneren; voorwerpen verzamelen of dragen die aan de overledene toebehoorden.

Ja, het zijn er nogal wat en daar komt bij dat je dan ook nog eens instaat moet zijn om zelf een tijdje na dat overdonderende verlies bewust met deze materie bezig te zijn. Misschien heb je last van afwezig gedrag of heb je geen energie om ook maar wat te doen. Misschien kunnen familieleden of vrienden je dan bijstaan.

Hoe verder

Persoonlijk heb ik kunnen constateren dat ik pas veel later was begonnen met het verwerken van mijn rouw. Achteraf, zou ik veel liever direct hulp met de verwerking van mijn rouw hebben gehad. Het zou mij meer rust hebben gegeven en ik zou meer hebben kunnen genieten in het leven. Misschien zou zelfs … het is wat het is.

Maar goed, je kan je bewust worden van rouw wanneer je na het overlijden van je geliefde of dierbare je gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen uit de bovenstaande verzameling maandelijks bijhoudt. Wanneer je dan ook nog aangeeft hoe deze in de loop van de tijd variëren in combinatie en/of de intensiteit ervan dan zou je kunnen concluderen dat wanneer:

  • De combinatie en/of intensiteit vermindert: dat je dan bezig bent met het verwerken van jouw rouw en dat jijzelf kan omgaan met de verwerking van het verlies van je geliefde of je dierbare.
  • De combinatie en/of intensiteit zo’n beetje aanhoudt: het dan verstandig is om hulp te zoeken voor jouw rouwverwerking bij een praktijk voor rouw en verlies begeleiding.
  • De combinatie en/of intensiteit toeneemt: het dan verstandig is om zo snel mogelijk via een huisarts hulp te zoeken bij jouw rouwverwerking. In dit laatste geval heb je op basis van je gevoel vermoedelijk al eerder het idee opgevat om hulp te zoeken.

Samenvatting

Deze blog is misschien een beetje aan de saaie kant, maar het is mijn bedoeling om je op weg te helpen met de bewustwording van je rouw na het verlies van een geliefde of een dierbare. Uit eigen ervaring, ervaring van anderen en uit de literatuur blijkt dat verwerking van rouw belangrijk is. In een notendop, lichaam en geest moeten worden geheeld, moeten weer in evenwicht worden gebracht. Besef echter dat dat evenwicht niet meer hetzelfde zal zijn als vroeger. Rouwverwerking houdt ook in dat je bent “getekend” door het verlies … zoals in mijn vorige blog bij Kathy die nog zelden het schitterende licht laat zien dat zij werkelijk is … en bij Tanja waar je de nodige tegenslagen kan zien die zij heeft gehad wanneer je diep in haar ogen kijkt.

Ik spreek de wens uit dat deze blog je kan helpen met het bewust worden van jouw rouw. Het is mijn ervaring dat het proces van rouwverwerking dan pas echt begint.

Een laatste opmerking

Er is veel literatuur beschikbaar op het gebied van rouw en rouwverwerking. De website van de Stichting bevat een literatuuroverzicht dat geregeld wordt bijgewerkt. Het boek dat ikzelf het prettigst vind om te lezen en te doorgronden is “Grief Counseling and Grief Therapy, A Handbook for the Mental Health Practitioner”, 5e editie, door J. William Worden (ISBN 9780826134745) uitgegeven door Springer Publishing Company, LLC.

(112) Een overdonderend verlies

Een overdonderend verlies overkomt je. Op dat moment weet je niet meer wat te doen, maar uiteindelijk krijg je het toch op de een of andere manier voor elkaar. Besef wel dat het vaak een lange en moeizame reis kan zijn, een reis in het onbekende, met vooral aan het einde van die reis toch ook weer vreugde en liefde. Het zal echter nooit weer worden zoals vroeger, er blijft altijd een restje pijn over.

Ineens was het daar … een overdonderend verlies

Kortgeleden heb je een overdonderend verlies geleden dat een enorme impact op je heeft. Het lijkt wel alsof je in een diep gat bent gevallen, dat jouw wereld stilstaat, dat je zo verdoofd bent dat je niet meer weet wat te doen.

Het liefst zou je de klok terug willen zetten naar de tijd, die misschien niet perfect was, maar waarin je gelukkig was. Naar de tijd dat je de baan van je leven had en nog niet besefte dat het bedrijf waarvoor je werkte uiteindelijk failliet zou gaan. Of misschien naar de tijd toen die dierbare bij je was, die er altijd voor je was en die je altijd ondersteunde, je moed gaf, om wie jouw wereld draaide, maar er nu niet meer is. Of misschien naar de tijd waarin je je goed en gezond voelde en geen enkel vermoeden had dat je ernstig ziek was en je na veel intensieve behandelingen uiteindelijk van de arts te horen kreeg dat je was uitbehandeld en een vervolgbehandeling (nog) niet bestond.

Een overdonderend verlies resulteert in rouw en rouwverwerking.

De enorme emotionele impact van het verlies kan vragen bij je naar boven brengen als “heeft mijn leven nog wel zin” of “hoe ga ik verder met mijn leven” of “wat is het doel nog in mijn leven?” Die vragen zullen de impact van het verlies zeker niet doen verminderen, integendeel.

Dat voor jouw overdonderende verlies en de daaruit voortvloeiende rouw kan ook nog eens worden versterkt door meningen en houdingen van de mensen om je heen. Mensen die net als jij zijn betrokken met datzelfde verlies maar dat op een andere manier in hun werkelijkheid proberen te verwerken. Mensen die misschien niet beseffen dat iedereen rouw op een eigen manier verwerkt.

Het zijn aangepaste voorbeelden, of zo je wilt cases, die mij en mijn gezin zijn overkomen. In het geval dat je jezelf daarin herkent hoop ik dat deze blog je tot steun kan zijn.

Het begint met de acceptatie dat wat gebeurd is … is gebeurd

Rouwverwerking, de naam zegt het al, is een proces dat zolang duurt als het duurt en dat voor iedereen op een andere manier verloopt. Voordat het proces van de verwerking van jouw rouw echter kan beginnen zal je eerst voor jezelf moeten kunnen erkennen dat dat grote verlies dat je is overkomen, onomkeerbaar is. Dat je accepteert dat er geen weg meer terug is omdat het bedrijf waarvoor je werkte failliet is of … dat jouw dierbare is overleden of … dat jouw ziekte terminaal is … en dat wat anderen van jouw verlies en jouw rouw vinden eerder een spiegel voor henzelf is dan dat jij daar iets mee moet.

Jouw acceptatie van je verlies wil niet zeggen dat het proces van jouw rouwverwerking “gladjes” verloopt. Er kunnen momenten zijn waarop het op het ene moment lijkt dat je je verlies hebt geaccepteerd terwijl het op een ander moment lijkt dat dat nog lang niet zo is. Misschien ben je jezelf daar niet eens van bewust, maar dat van het ene op het andere moment veranderen van de acceptie van je verlies kan bij jou de nodige emoties opwekken die zich kunnen vertalen naar reacties in jouw lichaam en/of in je gedrag naar anderen. Hetzelfde geldt voor de mensen in jouw directe omgeving. Het maakt het er allemaal niet gemakkelijker op. 

En dat was alleen nog maar het begin. Ja, de verwerking van rouw vraagt veel energie. Jung zei het destijds al, rouwen en de verwerking van rouw is hard werken.

Dan komen de vragen, de levensvragen, waarop antwoorden nodig zijn

Antwoorden op levensvragen als “heeft mijn leven nog wel zin” of “hoe ga ik verder met mijn leven” of “wat is het doel nog in mijn leven” helpen bij de acceptie van de realiteit van het verlies. In mijn blog kan ik geen antwoorden op dergelijke vragen geven omdat de antwoorden worden beïnvloed door wie je bent, door jouw achtergrond en cultuur, en hoe je bent gevormd tijdens je leven.

“Mmm …” hoor ik je denken … “maar hoe kan ik als lezer dan antwoorden krijgen op deze weliswaar basale, doch voor mij belangrijke levensvragen?”

Naar mijn mening is het belangrijk dat je niet in een negatieve energiespiraal terecht komt, want hoe langer het duurt hoe lastiger het wordt om dit weer om te buigen. Maar niet iedereen herkent of erkent dat bij zichzelf.

Belangrijk is ook van een positieve grondhouding uit te gaan waardoor problemen mogelijkheden worden, obstakels lessen, en je zorgen gewoon een deel van je leven zijn.

Mijn uitgangspunt is ook dat mensen kunnen veranderen … ook jij kan veranderen … vanuit je hart en met alle onvoorwaardelijke liefde dat in ons universum ook maar beschikbaar is.

Makkelijk gezegd, maar werkelijk doen en blijven doen is toch iets anders. Het vraagt veel energie en vooral doorzettingsvermogen. Maar niet iedereen heeft dat ervoor over.

Hoe pak je dat aan … omgaan met verlies?

Het helpt wanneer je afleiding hebt van het grote verdriet. Bijvoorbeeld omdat je kinderen hebt die jouw verzorging, tijd en aandacht nodig hebben. Of je hebt in je directe omgeving mensen die van jouw hulp afhankelijk zijn. Of je hebt een baan. Maar niet iedereen heeft dat.

Het helpt wanneer je oude zaken afstoot. Wanneer je openstaat voor andere ideeën, andere signalen, andere waarnemingen. Maar niet iedereen kan dat.

Het helpt wanneer je gaat herkennen dat je angst te maken heeft met je gedachten die je vertellen dat iets niet mogelijk is, maar dat wanneer je in mogelijkheden en uitdagingen kan denken je je verder kan ontwikkelen en nieuwe kansen kan creëren. Maar niet iedereen wil dat.

Het helpt wanneer je het begaande pad durft te verlaten, en terwijl je je over het voor jouw onbekende pad worstelt je uiteindelijk een nieuw pad ontdekt met nieuwe en meer mogelijkheden dan je ooit durfde te dromen. Mogelijkheden die voor jou een nieuwe werkelijkheid worden. Maar niet iedereen durft dat.

Het helpt wanneer je niet uitgaat van wat anderen vinden dat je moet doen, maar dat je juist luistert naar wat je hart je vertelt … dat je luistert naar je gevoel. Maar niet iedereen heeft daar de moed voor.

Een perspectief …

Om je een steun in de rug te geven tijdens de verwerking van een overdonderend verlies kan ik je uit eigen ervaring de volgende perspectieven aanreiken.

Wanneer je uiteindelijk met vallen en telkens weer opstaan het proces van jouw rouwverwerking doorloopt dan ontdek je op een gegeven moment dat de rauwe rouw die je in het begin ervoer is veranderd in de zachte pijn van het verdriet. Dat de pijn een leefbaar en een essentieel onderdeel van jou is geworden … het heeft je gemaakt tot wie je op dat moment bent.

Het kan zelfs zo zijn dat je uiteindelijk zo bent veranderd dat mensen in je omgeving zich afvragen hoe dat zo is gekomen, terwijl jij je afvraagt waarom je niet eerder bent begonnen met de activiteiten waar je je op dat moment mee bezig houdt.

Achteraf kan je van mening zijn dat het grote verlies dat je hebt ervaren, nodig was om je op het levenspad te zetten waarover je op dat moment loopt … dat je trots op jezelf mag zijn op wie je bent geworden … op wat je doet. Wat een ander daarvan vindt is aan de ander en voor jou niet relevant.

Achteraf besef je misschien nog vaag dat er voorafgaand aan en tijdens dat grote verdriet weliswaar negatieve aspecten waren, maar later herinner je je vooral de mooie zaken in je leven. Het geeft ruimte in je hoofd, in je denken … het lucht op.

Terugkijkend in de tijd …

Een overdonderend verlies overkomt je. Op dat moment weet je niet meer wat te doen, maar uiteindelijk krijg je het toch op de een of andere manier voor elkaar. Besef wel dat het vaak een lange en moeizame reis kan zijn, een reis in het onbekende, met vooral aan het einde van die reis toch ook weer vreugde en liefde. Het zal echter nooit weer worden zoals vroeger … er blijft altijd een restje pijn over.

Voor die baan van je leven die je verloor is uiteindelijk een andere bezigheid in de plaats gekomen die veel meer voldoening geeft. Voor de dierbare die je verloor en waarvan je het samen zijn van mens tot mens mist … misschien zelfs nog steeds heel erg mist … daarmee ben je toch nog steeds op de een of andere manier van hart tot hart verbonden. En door die (terminale) ziekte heb je uiteindelijk van moment op moment leren leven en genieten.

Beste lezer, ik heb geleerd om het leven op een positieve manier te benaderen. Dat ging niet vanzelf. Twee intense rouwprocessen hebben daaraan bijgedragen. Het was hard werken en er waren momenten dat ik niet meer wist hoe ik verder moest in het leven of hoe ik de antwoorden op mijn levensvragen kon vinden. Maar wanneer iemand mij nu vraagt: “Als jij de keuze zou hebben met de kennis die je nu bezit, om je leven volledig over te doen? Wat is dan je antwoord?” dan zou ik volmondig ja zeggen!

Ik hoop dat deze blog ook jou op weg kan helpen met de verwerking van jouw rouw.

(110) De schaduwzijde van rouw

De schaduwzijde van rouw gaat over het gegeven dat verlies aanleiding kan zijn tot een nog groter verlies door zaken die in de periferie van de rouwende een rol spelen.

Het verlies van een dierbare

De schaduwzijde van rouw? Is er dan een lichtzijde in rouw? Alles is relatief, je zou het kunnen zien als het verschil tussen de schemering met een schitterende ondergaande zon en als schaduwzijde de nacht.

Het rouwproces over het verlies van een dierbare kan ingewikkelde vormen aannemen. Ik wil het nadrukkelijk niet over complexe rouwverwerking hebben, maar over een vorm waar vele zaken in de periferie van de rouwende een rol spelen. Ik noem dat de schaduwzijde van rouw. Een vorm die bij jou kan leiden tot uitgestelde rouw en alles daar tussenin.

Rouw als de ondergaande zon

Bij de ondergaande zon als beeldvorming voor jouw rouwverwerking, beperkt rouw zich tot de verwerking door jou van het verlies van een dierbare.

Bij deze beeldvorming gaat het hierbij niet alleen over de (soms) moeilijke momenten in jullie leven samen … maar vooral over die geweldige momenten die jullie samen hadden. Het gaat over een leven, dat wanneer iemand je zou vragen of je alles weer over zou willen doen … inclusief alle diepe dalen en hoogtepunten … je onmiddellijk met ja zou beantwoorden.

Misschien een schrale troost, maar geregeld wordt gezegd dat hoe dieper de rouw hoe groter de liefde was tussen jou en de dierbare die je verloor. Alleen, op dat moment schiet je er niets mee op … die ander is er immers niet meer en je kan deze daardoor geen knuffel of geen kus meer geven.

De schaduwzijde van rouw

De schaduwzijde van rouw gaat over het gegeven dat het verlies aanleiding kan zijn tot een nog groter verlies door zaken die in de periferie van de rouwende een rol spelen.

Naast het verlies van je dierbare krijg je ook nog eens te maken met aspecten die het gevolg zijn van hoe anderen met datzelfde verlies omgaan. Dat kan ontstaan door onenigheid tussen familieleden tijdens de voorbereidingen van de uitvaart … of juist erna. Bij de afhandeling van de erfenis of het testament … en het daardoor ook nog eens het verliezen van familiebanden. Door het zogenaamde glazendeur effect voor rouwenden verlies je ook vrienden. En tijdens de uitvaart van je dierbare belooft bijna iedereen dat je door hen wordt uitgenodigd. Alleen het resultaat is dat bijna niemand hun beloften nakomt.

Het verlies van een dierbare zou bij jou zelfs aanleiding kunnen zijn tot boosheid. Boosheid omdat je spijt hebt dat jouw laatste woorden niet die woorden waren die je eigenlijk had willen zeggen. Je voelt je misschien in de steekgelaten omdat je nu opeens wel al die zaken persoonlijk moet gaan afhandelen die vroeger jouw dierbare altijd deed. Misschien ontdek je over je dierbare zaken die al die tijd voor jou verborgen zijn gebleven. Het zou daardoor zomaar kunnen dat je boosheid zelfs omslaat in haat.

Misschien voel je je min of meer gedwongen om functies in het bedrijf van je dierbare over te nemen. Functies die je nooit had willen doen of uitvoeren omdat je daar de kennis of vaardigheden niet voor bezit.

Wanneer de schaduwzijde een belangrijke rol speelt bij je verlies dan is de verwerking van je rouw een wel (heel) ingewikkelde vorm van rouw te noemen. Het moge duidelijk zijn dat, net als iedereen, alleen jij de verwerking van jouw rouw kan realiseren. Maar dat wil niet zeggen dat een helpende hand kan worden geboden … een helpende hand in de vorm van begeleiding.

Hulp zoeken … maar hoe dan?

Hulp en begeleiding zou in eerste instantie gericht moeten zijn om tot bewustwording en inzicht te komen van wat er allemaal speelt bij jou (zeg maar inzicht in de delen van jouw puzzel); welke delen belangrijk zijn voor jou; en wat er gedaan zou kunnen worden om deze een plek te geven.

In tweede instantie zou gekeken kunnen worden welke delen van de puzzel jijzelf zou kunnen uitvoeren, of wie begeleiding of hulp zou kunnen aanbieden. En, niet te vergeten, waarom dan wel en waar die hulp aan zou moeten voldoen. Naast kennis en ervaring is vertrouwen wel de belangrijkste factor. Er bestaat daar een vuistregel voor: “Bij twijfel niet doen!”

Persoonlijk vind ik het belangrijk dat de rouwende weer zo snel mogelijk op eigen benen staat. Dat houdt in dat alle hulp of begeleiding die wordt gegeven slechts tijdelijk van aard is … van korte duur!

Nawoord

Rouw gaat niet alleen over het verlies van een dierbare. Er kunnen bijvoorbeeld ook parallellen worden getrokken met rouw naar aanleiding van een behandelbare maar ongeneeslijke ziekte tot en met een uitbehandelde terminale ziekte.

(108) Er zijn van die momenten in je leven…

Er zijn van die momenten in je leven, soms zelfs na jaren, dat je terug bent bij dat moment… dat moment dat je zoveel pijn of verdriet had… verdriet, omdat je een dierbare verloor… pijn, omdat je ernstig ziek was… dat je dacht dat je genezen was en bleek, dat je weer kanker hebt… of…

Dergelijke momenten heb je nu eenmaal bij het verwerken van je verdriet of van je rouw… ook al is dat misschien alweer jaren geleden. Op dergelijke momenten schiet je weer in je verdriet… moet je misschien weer net zo heftig huilen als toen… doet het misschien weer net zoveel pijn als toen. Dat mag, ook al is het misschien na jaren, daar is niets mis mee!

Mensen om je heen… zelfs dierbare mensen zoals familie en vrienden… begrijpen er misschien niets (meer) van wat er bij jou op dat moment gebeurt. Wanneer er dan wordt gevraagd wat er aan de hand is… en je gewoon geen woorden weet te vinden wat je op dat moment voelt… ja, dan is ook dat OK.

Misschien helpt het wanneer je geen woorden weet… als antwoord op hun vraag… dat je deze muziek laat horen gespeeld door Lili Haydn – The Last Serenade. Tranen en begrip komen dan vanzelf wel. Misschien begrijpen ze… of misschien voelen ze… wat er bij jou aan de hand is. En misschien ook niet. Zolang jij het maar begrijpt!

De verwerking van rouw kan best wel een tijdje duren. Dat is heel normaal. Iedereen verwerkt rouw immers op een eigen manier.

Maar let wel, het moet niet zo zijn dat je in je verdriet blijft hangen. De rauwe rouw van vroeger moet wel zijn veranderd in de zachte pijn van het verdriet en het gemis van nu. Want als die rauwe pijn van toen… nu nog, na jaren, aanwezig is… dan zou het goed zijn om hulp te zoeken. Geef dan wel aan dat het om de verwerking van jouw rouw gaat! Veel mensen gaan ervan uit dat jij je rouw inmiddels hebt verwerkt. Niet iedereen legt na jaren direct het verband dat het bij jou nog om (uitgestelde) rouwverwerking gaat.