Tag: Onbewust

(115) Bewust worden van rouw

Uit eigen ervaring, ervaring van anderen en uit de literatuur blijkt dat verwerking van rouw belangrijk is. In een notendop, lichaam en geest moeten worden geheeld, moeten weer in evenwicht worden gebracht. Besef echter dat dat evenwicht niet meer hetzelfde zal zijn als vroeger.

Bewust worden van rouw

Bewustworden van rouw is belangrijk omdat in de literatuur wordt beschreven dat verdriet een verandering van de gezondheidstoestand en het welzijn vertegenwoordigt. Net zoals genezing op fysiologisch gebied noodzakelijk is om in het lichaam het homeostatisch evenwicht te herstellen, heeft de treurende tijd nodig om het psychologisch evenwicht te herstellen.

In een eerdere blog schreef ik over een overdonderend verlies direct nadat een geliefde of een dierbare was overleden. Deze blog gaat over de aanloop naar het bewust worden van rouw ten gevolge van dat overdonderende verlies.

Een paar begrippen

In deze blog wordt uitgegaan van de volgende begrippen:

Met verdriet wordt bedoeld de ervaring aan te geven van iemand wiens geliefde of dierbare is overleden. Verdriet bestaat uit de verzameling van gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen die in de loop van de tijd in combinatie en intensiteit kunnen variëren.

Rouw definieert het verlies waaraan de persoon zich probeert aan te passen aan de ervaring een geliefde of dierbare te hebben verloren.

Rouwverwerking is de term die wordt toegepast op het proces dat men doorloopt om zich aan te passen aan de dood van diens geliefde of dierbare. De finaliteit en de gevolgen van het verlies worden begrepen en geïntegreerd in het leven van de rouwende.

Natuurlijk beperken begrippen als verdriet, rouw en rouwverwerking zich niet alleen tot de aspecten in relatie tot het overlijden van de geliefde of een dierbare. Het kan veel breder worden getrokken. Bijvoorbeeld in relatie tot een terminale ziekte, een scheiding, het verlies van werk, het verlies van lichamelijke functies, enz.

Waarom zou verdriet na een groot verlies moeten worden verwerkt?

Uit onderzoek is gebleken dat binnen normale rouw, ook wel niet-gecompliceerde rouw genoemd, veel van het normale rouwgedrag kan lijken op dat van depressies. De oorzaak is echter verschillend en de benadering van de aanpak van het gedrag daardoor ook. De huidige gedachte is dat hoewel het merendeel van de depressies tijdens de verwerking van rouw van voorbijgaande aard zijn en geen bijzondere aandacht vragen, er toch het idee begint te ontstaan dat aanhoudende depressies gedurende het eerste jaar van rouwverwerking wel degelijk professionele of klinische aandacht vragen. Vanuit dit perspectief bezien is het na het verlies van een dierbare of een geliefde alleen al daarom belangrijk om, rouw te verwerken.

Maar hoe je er ook over denkt …

De keuze of je verdriet na een groot verlies zou moeten verwerken is geheel aan jou. Het staat je vrij om je verdriet wel of niet te verwerken. Misschien sta je er niet eens bij stil omdat verdriet nu eenmaal bij het leven hoort en velen in jouw omgeving overlijden. Je zou ervoor kunnen kiezen dat je jouw of verdriet (korte tijd) naar de achtergrond verdringt door gewoon verder te gaan met je leven. Je zou er zelfs voor kunnen kiezen dat je kort na het overlijden van je partner deze vervangt door een ander.

“Rouwen? Of ik rouw? Nee, echt niet! Moet dat dan? Waarom zou ik dat willen?” Het zijn vragen en reacties van een jonge man uit Nigeria waarvan een familielid was overleden. Hij legde uit dat rouw er niet toe doet omdat overlijden nu eenmaal bij het leven hoort. Er sterven immers veel mensen om ons heen. Een herformulering van de vraag zou ook kunnen zijn: wanneer het gewoon is dat dagelijks (vele) bekenden in jouw omgeving sterven of verdwijnen … hoe kijk je dan naar verlies of rouw?

Hoe word ik bewust van mijn rouw ten gevolge van dat grote verdriet?

Persoonlijk werd ik bij toeval na jaren bewust van mijn rouw. Na het overlijden van mijn echtgenote, Mary Anne, ben ik redelijk snel weer aan het werk gegaan. Mijn werk was intens en omdat de teams verdeeld over de wereld werkten waren als gevolg daarvan ook mijn werktijden redelijk bizar te noemen. Het was echter een fantastische baan waar ik veel energie uit kon halen. Tot het moment dat ik een paar jaar later met pensioen ging. Er kwamen van die onbestemde kwaaltjes, voelde me somber, kon niet slapen, was moe en had nergens zin in. Van die kwaaltjes waar niemand een vinger achter kon leggen. Zo af en toe waren er ook dagen dat het allemaal fantastisch ging … dat gaf tenminste een beetje hoop van het weinige dat er nog van over was. Het sudderde allemaal een beetje voort totdat ik tijdens een vakantie met mijn zoon, Mervyn, opeens met spoed naar het ziekenhuis moest, ik kon bijna geen lucht meer krijgen. Men zag het gebeuren in het ziekenhuis, maar men kon geen oorzaak vinden. Uiteindelijk werd alles weer normaal en gingen we toch maar verder met onze vakantie. Eenmaal thuis kon men ook bij ons in het ziekenhuis geen oorzaak vinden. Toen ik eenmaal mijn blogs over rouwverwerking begon te schrijven begonnen ook die “kwaaltjes” langzaamaan te verdwijnen. Langzaamaan werd ik mij ervan bewust dat ik eindelijk met het verwerken van mijn rouw begonnen.

Maar zou je ook bewust, niet bij toeval, bewust kunnen worden van je rouw?

In het algemeen treden bij rouw een de verzameling van gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen op die in de loop van de tijd in combinatie en intensiteit kunnen variëren. Om er maar een “paar” te noemen:

Rouw, verdriet, emoties, gedrag.
Rouw en emoties

Droefheid; boosheid; schuld geven aan; schuld en zelfverwijt; angst; eenzaamheid; vermoeidheid; hulpeloosheid; shock; smachtend verlangen naar de overledene; verlichting of opluchting; verdoofd gevoel; holte in de maag; beklemming op de borst; beklemming in de keel; overgevoeligheid voor lawaai; een gevoel alsof je jezelf niet meer bent; ademloosheid; kortademigheid; zwakte in de spieren; gebrek aan energie; droge mond; ongeloof; verwarring; preoccupatie; aanwezigheidsgevoel; hallucinaties; slaapstoornissen; eetstoornissen; afgeleid en afwezig gedrag; in zichzelf terugtrekken; dromen over de overledene; het vermijden van herinneringen aan de overledene; het zoeken of roepen naar de overledene; zuchten; rusteloos; hyperactief; huilen; plaatsen bezoeken die aan de overlevende herinneren; voorwerpen verzamelen of dragen die aan de overledene toebehoorden.

Ja, het zijn er nogal wat en daar komt bij dat je dan ook nog eens instaat moet zijn om zelf een tijdje na dat overdonderende verlies bewust met deze materie bezig te zijn. Misschien heb je last van afwezig gedrag of heb je geen energie om ook maar wat te doen. Misschien kunnen familieleden of vrienden je dan bijstaan.

Hoe verder

Persoonlijk heb ik kunnen constateren dat ik pas veel later was begonnen met het verwerken van mijn rouw. Achteraf, zou ik veel liever direct hulp met de verwerking van mijn rouw hebben gehad. Het zou mij meer rust hebben gegeven en ik zou meer hebben kunnen genieten in het leven. Misschien zou zelfs … het is wat het is.

Maar goed, je kan je bewust worden van rouw wanneer je na het overlijden van je geliefde of dierbare je gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen uit de bovenstaande verzameling maandelijks bijhoudt. Wanneer je dan ook nog aangeeft hoe deze in de loop van de tijd variëren in combinatie en/of de intensiteit ervan dan zou je kunnen concluderen dat wanneer:

  • De combinatie en/of intensiteit vermindert: dat je dan bezig bent met het verwerken van jouw rouw en dat jijzelf kan omgaan met de verwerking van het verlies van je geliefde of je dierbare.
  • De combinatie en/of intensiteit zo’n beetje aanhoudt: het dan verstandig is om hulp te zoeken voor jouw rouwverwerking bij een praktijk voor rouw en verlies begeleiding.
  • De combinatie en/of intensiteit toeneemt: het dan verstandig is om zo snel mogelijk via een huisarts hulp te zoeken bij jouw rouwverwerking. In dit laatste geval heb je op basis van je gevoel vermoedelijk al eerder het idee opgevat om hulp te zoeken.

Samenvatting

Deze blog is misschien een beetje aan de saaie kant, maar het is mijn bedoeling om je op weg te helpen met de bewustwording van je rouw na het verlies van een geliefde of een dierbare. Uit eigen ervaring, ervaring van anderen en uit de literatuur blijkt dat verwerking van rouw belangrijk is. In een notendop, lichaam en geest moeten worden geheeld, moeten weer in evenwicht worden gebracht. Besef echter dat dat evenwicht niet meer hetzelfde zal zijn als vroeger. Rouwverwerking houdt ook in dat je bent “getekend” door het verlies … zoals in mijn vorige blog bij Kathy die nog zelden het schitterende licht laat zien dat zij werkelijk is … en bij Tanja waar je de nodige tegenslagen kan zien die zij heeft gehad wanneer je diep in haar ogen kijkt.

Ik spreek de wens uit dat deze blog je kan helpen met het bewust worden van jouw rouw. Het is mijn ervaring dat het proces van rouwverwerking dan pas echt begint.

Een laatste opmerking

Er is veel literatuur beschikbaar op het gebied van rouw en rouwverwerking. De website van de Stichting bevat een literatuuroverzicht dat geregeld wordt bijgewerkt. Het boek dat ikzelf het prettigst vind om te lezen en te doorgronden is “Grief Counseling and Grief Therapy, A Handbook for the Mental Health Practitioner”, 5e editie, door J. William Worden (ISBN 9780826134745) uitgegeven door Springer Publishing Company, LLC.

(109) Moderne helden

Allen die moeilijke situaties aanpakken, of een levensbedreigende ziekte. Soms lukt het, soms niet… maar ze blijven doorgaan!

Je komt moderne helden elke dag tegen … je merkt ze niet op! Je hoort ze niet! En toch kom je ze elke dag tegen.

De blog is dit keer geweid aan moderne helden. Het zijn allen die het gevecht aangaan om het tij te keren van de situaties waarin zij verkeren … of het gevecht aangaan tegen een ernstige of levensbedreigende ziekte die zij hebben. Het is een gevecht van lange adem. Soms lukt het … soms niet … maar ondanks alle tegenslagen blijven ze doorgaan. Het zijn ongelooflijk mooie en vooral krachtige mensen die een lichtend voorbeeld zijn voor ons allen! Ja, helden zijn het zeker!

Wat volgt is geen sprookje, het is een harde werkelijkheid

Zo was er de dochter die aan haar moeder vroeg of zij voor haar schoolproject de naam van een moderne held kon geven en ook kon vertellen waarom deze een held is. Het was geen vraag waarop de moeder direct een antwoord kon geven. De moeder vroeg aan mij of ik haar kon helpen en in een ingeving had ik voor haar een antwoord.

De moeder was gescheiden en zorgde alleen voor haar kinderen. De alimentatie werd ook niet echt geregeld door de vader aan haar afgedragen. Daar sta je dan. Hoe nu verder?

Om te kunnen overleven besloot de moeder om een eigen bedrijfje te starten met een dienstverlening dat haar lag. Het was nodig dat zij een paar cursussen volgde. Ze moest wel … in haar ogen … en ze kreeg het met veel doorzettingsvermogen voor elkaar.

Net toen het bedrijfje begon te lopen, werd de moeder ziek. De diagnose die zij uiteindelijk kreeg, was dat ze kanker had. Het was weliswaar een vorm die behandelbaar was en mee te leven was … maar toch … de angst zat erin.

Mijn antwoord op haar vraag was dat iedere keer de moeder in de spiegel keek … ze naar mijn mening naar een held keek. Ondanks alle moeilijkheden, al het verdriet en de angst of het wel zou goedkomen … had ze het toch maar voor elkaar gekregen om een bedrijfje te starten zodat zij voor zichzelf en haar kinderen kon zorgen … en dat ze haar ziekte, weliswaar op de achtergrond nog vaag aanwezig, te boven was gekomen. Het maakt haar in mijn ogen … een held! Achteraf makkelijk gezegd … maar realiseer je wel dat de moeder die lange weg toch maar helemaal alleen heeft moeten afleggen.

Zo zijn er veel meer helden om ons heen

Je komt moderne helden elke dag tegen

Je komt moderne helden elke dag tegen. Het zijn mensen die ernstig ziek zijn en dat vooral niet aan anderen willen laten blijken … er met anderen niet over willen praten … om anderen niet te belasten met hun verdriet. Al was het maar om het stempel medelijden te vermijden, of om te voorkomen dat anderen hen bewust of onbewust uit de weg gaan … omdat die anderen zelf bang zijn of niet weten hoe zijzelf daarmee kunnen omgaan.

Al deze helden hebben ook … zeg maar zoiets als een kort lontje … ze hebben snel in de gaten of de interesse die van de ander uitgaat wel is gemeend … wel echt is! Ze doorgronden heel snel allerlei onzin verhalen die nergens op slaan.

Deze helden gaan ook gesprekken uit de weg waar anderen zeggen dat zij dat ook hebben meegemaakt, is het niet bij henzelf dan wel bij een ander, maar dan erger … vele malen erger. Soms gaat het zelfs zo ver dat onze held in hun ogen overdrijft. Wat je er ook van vindt … het is geen wedstrijd!

Daar komt nog bij dat de puzzels die onze helden moeten zien op te lossen … of voor de rest van hun leven mee moeten (leren) omgaan … vaak een proces van lange adem is. En omdat vaak aan de buitenkant het verdriet of de ziekte niet goed is te zien, zijn anderen na wat langere tijd verbaasd dat onze helden nog niet zijn genezen. Hoe empathisch ben je dan?

Veel mensen gaan bewust of onbewust onze helden uit de weg. Misschien is het omdat men de ziekte van de ander eng vindt … men er niets mee te maken wil hebben … men met een kant van het leven in aanraking komt waarvoor men bang is … een kant van het leven waar misschien de dood een rol speelt … een kant waar heel andere normen en waarden belangrijk zijn dan succes, schoonheid en status.

Een persoonlijke mening … of toch niet

Persoonlijk vind ik verdrietig dat men deze helden uit de weg gaat. Je loopt daardoor de kans mis om … ongelooflijk mooie en vooral krachtige mensen te ontmoeten … mensen die een lichtend voorbeeld zijn voor ons allen!

Alleen al daarom ben ik mijn dochter Anne Birgit voor eeuwig dankbaar dat zij mij op het pad van de Stichting Jouw Rouwverwerking heeft gezet. Ja, eeuwig … want hoeveel energie, plezier en dankbaarheid ik van mijn klanten en teams in mijn vroegere professionele leven ook heb mogen ontvangen, dat wordt bijna teniet gedaan door de aandacht en dankbaarheid die ik ontvang van onze moderne helden.

Ja, elke dag kom je deze moderne helden tegen. Ga ze niet uit de weg, luister naar ze, wees er voor ze! Aan alle helden … Chapeau!