Tag: Leven

(130) Na het verlies van je kind zal de pijn altijd blijven!

Het is een zware reis voor de ouder(s) die een chronisch ziek kind verzorgen en begeleiden. Het wordt extra zwaar wanneer het kind terminaal is en uiteindelijk sterft. De reis houdt daarmee echter niet op. De reis van het gezin gaat verder zonder het kind met … die lege plaats in het gezin … dat lege gevoel van binnen … telkens eraan worden herinnerd bij feestdagen en familiegebeurtenissen … dat stille verdriet om anderen niet te belasten … het verlies van alle dromen die je had voor je kind … het verlies van (een deel van) je toekomst.

Geschatte leestijd: 11 minuten

De pijn zal altijd blijven

Velen hebben gereageerd via de FaceBook-pagina van de Stichting Jouw Rouwverwerking op de vorige blog: “Vlak na de geboorte van je kind word je verteld dat het geen lang leven is gegund.” De reacties varieerden van medeleven en intens verdriet in vergelijkbare situaties tot de pijn zal altijd blijven.

Samengevat kwamen de reacties op de betreffende blog op het volgende neer:

  • Het maakt niet uit hoe lang het verlies van je kind is geleden …
  • Maanden … jaren … of zelfs decennia …
  • Het maakt niet uit hoe lang het kind heeft geleefd …
  • Wonden worden niet geheeld …
  • Wonden worden alleen maar erger …
  • Hoelang het ook duurt …
  • Het voelt (soms) als de dag van gister …
  • De rauwe en harde kantjes van het verlies gaan (misschien) uiteindelijk wat zachter worden …
  • De pijn van het verlies van je kind zal altijd bij je blijven!

Het doel van de huidige blog is het proberen antwoord te geven op de vragen die uit deze reacties bij mij komen boven drijven. Daar moet ik dan wel direct een kanttekening bij plaatsen. Iedereen gaat immers met het verlies en rouw op een persoonlijke manier om. Een persoonlijk op maat gesneden antwoord kan ik daardoor hier nu niet geven … wel in hoofdlijnen.

Dan nu de twee vragen:

  • Waarom duurt het zolang tot je (misschien) kan omgaan met het verlies van je kind?
  • Misschien worden de rauwe en harde kantjes van de pijn van het verlies van je kind uiteindelijk zachter maar waarom gaat het nooit echt weg?
Een (bijna) aaneengesloten reeks van verliesmomenten

Het gaat over een (bijna) aaneengesloten reeks aan verliesmomenten … zoals een opeenstapeling van losse stenen waarbij elke steen een verliesmoment voorstelt, inclusief de daarbij optredende emoties. Voor iedere steen … voor ieder verliesmoment zou je kunnen leren omgaan met het verlies en de rouw die daarbij gepaard gaan.

Het begint al wanneer je vlak na de geboorte van je kind wordt verteld dat het geen lang leven is gegund … misschien omdat je kind chronisch ziek is of een erfelijke afwijking heeft … en hoewel de medische wereld weliswaar tot veel instaat is … dit keer helaas niet voor je pasgeboren kind. Of het begint na jaren wanneer je te horen krijgt dat je kind ernstig ziek is … en zware behandelingen moet ondergaan … zoals bij kanker. Op die momenten val je van het ene het naar andere moment … van grote vreugde … naar intens verdriet.

De angst slaat je om het hart. Je hebt slapeloze nachten en je vraagt je af hoe je nu verder moet.
Met de angst om je hart vraag je je af “Hoe nu verder?”

Gedurende de daaropvolgende jaren dat je je uiterste best doet om voor je kind te zorgen … zodat het zo lang mogelijk mag leven … zijn er van die momenten dat het goed gaat met je kind … misschien zelfs uitstekend … en krijg je weer hoop. Om dan de volgende keer (weer) te ontdekken dat het ijdele hoop was omdat je kind weer verder achteruit is gegaan. Slaat je de angst om het hart … heb je slapeloze nachten … waarin je je afvraagt … is dit het nu … hoe moet ik nu verder … wat kan en mag ik nog allemaal doen voor mijn kind?

Uiteindelijk komt dan dat verliesmoment in de aanloop naar het overlijden van je kind … en het sterven van je kind … dat ultieme moment … dat je niet anders kan … dan je kind laten gaan.

En daarna? Pas dan begin je beetje bij beetje te beseffen wat voor rollercoasterrit je hebt meegemaakt in je leven. Uiteindelijk begin je te beseffen dat je nog een lange weg hebt te gaan in de hoop weer je “oude” zelf te mogen worden … om later te ontdekken dat je met je “nieuwe” zelf verder moet in het leven. En ook hier ontstaat een verliesmoment met de ontdekking dat je “oude zelf” geen optie meer is.

Achteraf ontdek je dat die (bijna) aaneengesloten reeks aan verliesmomenten … niet meer als een opeenstapeling van losse stenen kan worden gezien waarbij elke steen een verliesmoment voorstelt inclusief de daarbij optredende emoties. Door de chronische ziekte van je kind, de vele momenten van hoop en tegenslag … door het bijna continu overleven … was er niet echt tijd om (goed) te leren omgaan met verlies en rouw … is het een continu proces geworden van verlies en rouw … lijken de stenen van de stapel aaneen gesmeed tot grote(re) blokken die het leren omgaan met je verlies en rouw alleen maar bemoeilijken. Iets waar je niet op zit te wachten want je hebt toch al zo weinig tijd over … voor jezelf.

Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.

Een emotionele rollercoaster

Gedurende al die maanden … jaren … lijkt het voor je alsof je van de ene crisis in de volgende bent gestapt. Telkens moest je weer opzoek naar nieuwe antwoorden omdat oude antwoorden niet meer bleken te voldoen. Het was om moe van te worden … rusten kon je niet … opgeven was niet aan de orde … het zorgen voor je kind was voor jou immers vele malen belangrijker. Het waren gevoelens die je geregeld overdonderden … je op je grondvesten lieten schudden … je wereldbeeld op z’n kop zette … en je onzeker maakten. Het kan toch niet zo zijn dat jouw kind eerder sterft dan jij als ouder … dat hoort toch niet … dat mag toch niet? Het is gewoon niet eerlijk! Toch gebeurde het!

De grootste angst van jou als ouder is dat jij je kind verliest … dat je (een deel van) je toekomst verliest. De angst dat jij als ouder hebt gefaald … dat je meer had moeten doen … dat je … En ook al wanneer jou geen enkel verwijt kan worden gemaakt … heb je op de een of andere manier het gevoel dat je hebt gefaald.

Dat we allemaal een keer gaan sterven … dat weten we … dat is, het moeilijk het soms ook is, dat is okay. Maar een kind verliezen? Ondanks dat je je volledig hebt ingezet voor je kind … je tot het uiterste bent gegaan om je kind zo lang mogelijk te laten leven … is je kind uiteindelijk toch overleden.

Daar komt nog bij wat deze ouders gedurende al die maanden … jaren … meemaakten, is dat van de ene crisis in de andere stappen … van het ene verliesmoment naar het andere stappen. Om nu voor ieder verliesmoment te leren omgaan met verlies en rouw … om daar een balans in te vinden … daar hadden ze gewoon de tijd niet voor. Zij waren volop bezig met het verzorgen van hun kind … het zo lang mogelijk te laten leven … deze ouders konden alleen maar … overleven.

Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.

Jouw wereld lijkt bijna stil te staan en jouw buitenwereld … die dendert maar door

Wanneer de uitvaart van je kind eenmaal achter de rug is … wanneer je denkt dat je tot rust mag komen, kan komen … dat al die stress en de drukte rondom het verzorgen van je kind achter de rug is … dat je eindelijk mag en kan leren omgaan met je verlies van het kind en je rouw … dan pas ontdek je dat de dood van je kind alles heeft veranderd … voor altijd!

Het verlies van je kind doet je ook beseffen dat je gezin is veranderd … dat er een lege plek is ontstaan. Het zal nooit meer hetzelfde worden. Tijdens vreugdevolle gebeurtenissen binnen jouw gezin en je familie … tijdens feestdagen en verjaardagen … is er altijd weer dat bijzondere gevoel … het gevoel van die lege plaats … het gevoel van het gemis van je overleden kind.

Wanneer je in de loop van jaren vrienden van je kind ontmoet … die inmiddels zijn getrouwd … misschien zelf kinderen hebben gekregen … misschien hebben gestudeerd … dan rouw je over alles wat je overleden kind nooit meer kan doen. Op zo’n moment zie je wel dat vrienden van je kind ouder zijn geworden, maar zelf kan je je geen voorstelling maken hoe jouw overleden kind er op dat moment zou uitzien … anders dan op die foto die ergens in huis staat of hangt. Ondanks al het gemis en de leegte zal je moeten doorgaan met je eigen leven … of je er nu voor klaar bent of niet. Niet alleen voor de doordenderende wereld om je heen … maar vooral voor je gezin.

Veel mensen weten dat iedereen op een eigen manier omgaat met verlies en rouw en toch loop je het risico dat mensen buiten jouw gezin je zien als “iemand die niet op de juiste manier met verdriet omgaat.” Het gevolg is dat je jouw verdriet op dat moment weer onderdrukt omdat je er moet zijn voor je partner, je andere kind(eren) … voor de mensen om je heen. Uiteindelijk val je weer terug in je overlevingsmodus … daar was je tijdens het leven van je kind toch al heel erg goed in geworden. Het leren omgaan met jouw verlies en rouw dreigt er daardoor (weer) bij in te schieten … en na het verstrijken van de jaren staan jij en de mensen om je heen er niet meer bij stil … blijf je onbewust hangen in je verdriet.

Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.

Jouw buitenwereld heeft geen idee wat er bij jou speelt
Het verkies van een kind voelt als een tsunami aan emoties, verwoestend, overweldigend.
Overweldigende emoties

Vaak hoor je mensen zeggen dat ze met je meeleven … dat ze weten hoe jij je voelt. Een ding is zeker … deze mensen hebben geen (enkel) benul wat het betekent wanneer je je kind verliest … wanneer er door het overlijden van je kind een tsunami van emoties door jou, je gezin en je familie gaat. Het gevoel is “verwoestend” … is overweldigend … bijna niet te bevatten … en bijna nauwelijks in woorden uit te drukken.

Uiteindelijk komt er een moment dat je met anderen niet meer over het verlies van je kind wil praten … om die anderen niet te belasten met je verdriet. Al was het maar om het stempel medelijden te vermijden, of om te voorkomen dat anderen je bewust of onbewust uit de weg gaan … omdat die anderen zelf bang zijn of niet weten hoe zijzelf daarmee kunnen omgaan. Je krijgt zoiets als een kort lontje … je hebt snel in de gaten of de interesse die van de ander uitgaat wel is gemeend … wel echt is! Je doorgrondt heel snel allerlei onzinverhalen die nergens op slaan.

Je gaat gesprekken uit de weg waar anderen zeggen dat zij dat ook hebben meegemaakt, is het niet bij henzelf dan wel bij een ander, maar dan erger. Hoe empathisch zijn die mensen dan? Daar komt nog bij dat de puzzels die jij moet zien op te lossen … of voor de rest van je leven mee moet (leren) omgaan … vaak een proces van lange adem is. Omdat vaak aan de buitenkant het verdriet niet goed is te zien, zijn anderen na wat langere tijd verbaasd dat je nog steeds … maanden, jaren later … aan je overleden kind denkt. Daar hebben ze dan een uitgesproken mening over zonder te beseffen en te begrijpen wat er bij jou emotioneel echt speelt … wat het voor jou betekent een kind te verliezen dat je (jarenlang) hebt begeleid, geholpen, verzorgd opdat het zo lang mogelijk mocht leven.

Veel mensen gaan je uiteindelijk bewust of onbewust uit de weg. Misschien is het omdat men het verlies van een kind eng vindt … men er niets mee te maken wil hebben … men met een kant van het leven in aanraking komt waarvoor men bang is … een kant van het leven waar de dood een rol speelt … een kant waar heel andere normen en waarden belangrijk zijn dan succes, schoonheid en status. Het maakt dat je steeds minder mensen om je heen hebt … vaak komen daar wel weer een paar anderen voor in de plaats … en hou je een klein select groepje mensen over … echte vrienden die je steunen door dik en dun.

Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.

Afronding

Het is een zware reis voor de ouder(s) die een chronisch ziek kind verzorgen en begeleiden. Het wordt extra zwaar wanneer het kind terminaal is en uiteindelijk sterft. De reis houdt daarmee echter niet op. De reis van het gezin gaat verder zonder het kind met … die lege plaats in het gezin … dat lege gevoel van binnen … telkens eraan worden herinnerd bij feestdagen en familiegebeurtenissen … dat stille verdriet om anderen niet te belasten … het verlies van alle dromen die je had voor je kind … het verlies van (een deel van) je toekomst.

Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … en duurt het zo lang … maanden, jaren, decennia … om uiteindelijk (misschien) met je verlies en je rouw te leren omgaan … misschien gaat daarom de pijn van het verlies van je kind nooit weg.

(123) Loslaten van een narcistische relatie

Bij het loslaten van een relatie met een narcist komt het erop neer dat je bewust alle stappen zet om je fysiek, qua gedachten, met je hart en met jouw energie losmaakt van je narcistische ex-partner. In de praktijk komt het erop neer dat je de relatie naar je ex-partner niet meer voedt. Op geen enkele manier.

Bij het loslaten van een relatie met een narcist komt het erop neer dat je jezelf voedt en niemand anders.
Loslaten van een narcistische relatie

Verlies en rouw kent vele vormen en is voor iedereen uniek. Zo ook het loslaten van een narcistische relatie.

Bij het verbreken van een narcistische relatie is de moeilijkheid het weggaan bij de narcist. De relatie was uiteindelijk één groot trauma en alles wat je hebt meegemaakt van het ene naar het andere moment heeft ervoor gezorgd dat je uit deze relatie niet alleen met een gebroken hart, maar óók met een gebroken Ziel vandaan komt.

Voorwaarden voor het beëindigen van een relatie

Om een relatie volledig te kunnen beëindigen moet naar mijn mening aan een aantal voorwaarden worden voldaan.

Er moet een fysieke scheiding zijn. Het helpt wanneer je elkaar niet meer aanraakt, ziet en hoort. Dat wil zeggen dat je niet meer onder één dak woont, dus op afstand gaat wonen of in een volledig andere omgeving (straat, plaats, regio.)

Het helpt je om niet aan die persoon te blijven denken. Het is net als bij het besturen van een auto. Je kijkt door de voorruit naar wat er voor je ligt en wat er op je afkomt. Je kijkt ook geregeld in de achteruitkijkspiegel om te zien wat er achter je ligt en om te bepalen of dat eventuele gevolgen heeft voor jouw toekomst.
Dat terugkijken doe je weliswaar geregeld maar niet de hele tijd. Zo af en toe terugkijken is goed en zelfs belangrijk want je kunt leren van je ervaringen en mag ook niet vergeten wat er is gebeurd, want dat behoed je in de toekomst ervoor om niet weer in dezelfde situatie te komen. Hetzij bij dezelfde persoon, hetzij dezelfde situatie bij een ander.

In je hart moet je de relatie ook kunnen loslaten. Ongeacht hoe de relatie is beëindigd, of wat je ex-partner jou heeft aangedaan, hoe traumatisch de relatie ook was … er waren momenten die fantastisch en liefdevol waren. Momenten waarin je partner alles deed om het je naar de zin te maken. Er waren misschien zelfs momenten waarin je dacht dat het de liefde van je leven was. Zolang je naar de liefdevolle en fantastische momenten blijft kijken en je de traumatische momenten in je relatie niet erkent, is je hart nog steeds verbonden met je ex-partner.

Daarnaast moet je de relatie ook energetisch kunnen loslaten. Bij traumatische relaties kan het gebeuren dat je wordt gestalked door de ex-partner, fysiek op straat of via social media. Het kan zover gaan dat de ex-partner vooral de positieve versie van de relatie vertelt bij jouw familie, vrienden of bekenden en in jouw omgeving aangeeft: “Ik heb geen idee wat er met hem of haar aan de hand is.” Waardoor je je totaal onbegrepen voelt door je omgeving en daar ook niet de hulp krijgt die je eigenlijk echt nodig hebt. Die reacties eisen van jou een enorme emotionele tol.

Waar het op neer komt

Bij het loslaten van een relatie met een narcist komt het erop neer dat je bewust alle stappen zet om je fysiek, qua gedachten, met je hart en met jouw energie losmaakt van je narcistische ex-partner. In de praktijk komt het erop neer dat je de relatie naar je ex-partner niet meer voedt. Op geen enkele manier.

Kortom, door je ex-partner in je hart los te laten en niet meer aan je partner te denken. Niet meer reageren op berichtjes, telefoon, email, enz. Op die momenten dat je aan de narcist gaat denken, probeer dan afleiding te zoeken zodat iemand niet in je gedachten kruipt. Mocht de narcist toch toenadering zoeken probeer dan vooral niet je emoties te tonen. Het tonen van emoties geeft nieuwe voeding aan de narcist en die zal het opnieuw tegen je gebruiken. Het verbreken van alle sociale contacten, zal je op weg helpen naar genezing.

Het gevolg is dan dat je uiteindelijk de verbinding met je narcistische ex-partner echt hebt verbroken. Doordat er vaak zoveel onbegrip in je omgeving is ontstaan kun je je op dit moment erg alleen voelen, of zelfs eenzaam. Probeer in deze situatie in elk geval iemand te vinden die je in vertrouwen kan nemen en kunt vertellen wat er echt aan de hand is.

Soms kan het ook zo zijn dat je geen andere keuze hebt dan leren omgaan met de narcistische ex-partner omdat je samen kinderen hebt. Probeer in zo’n situatie dan het contact zoveel mogelijk te beperken en goed je grenzen te blijven aangeven.

Dus, het antwoord op “Hoe laat ik een narcistische relatie los?” is niet zo eenvoudig als het lijkt. Het kost oneindig veel innerlijke kracht en doorzettingsvermogen. Als je volhoudt is dit de sleutel om je leven terug te krijgen. Zodat je je eigenwaarde en zelfvertrouwen weer in vrijheid kunt gaan opbouwen! Zodat je weer opnieuw kunt gaan leren genieten van het leven!

(118) Ik wil weer zijn zoals ik vroeger was

Voor het leren omgaan met haar verdriet had Mila in feite een doel gesteld, ze wilde weer zo graag die vrouw van vroeger zijn. In mijn beleving is dat doel subjectief. Hoe zou je dat kunnen meten? Hoe kan dan aan dat doel worden voldaan wil het voor haar acceptabel zijn?

Ik wil weer zijn zoals ik vroeger was …

Ik kwam beiden tegen, druk pratend met elkaar, in een cafétje ergens in een dorp langs de Belgische kust. Mila, een gefingeerde naam, stond op het punt in tranen uit te barsten, haar vriendin had troostend een arm om haar heen geslagen. Mila’s vriend bleek haar, na voor haar gelukkige jaren, te hebben verlaten voor een ander, een jongere en rijkere vrouw. Het was gewoon niet eerlijk. Ze bleek zich inmiddels erbij te hebben neergelegd dat hij niet meer zou terugkomen. Haar verdriet was er daarmee niet minder om. Ze was diepongelukkig en dat was duidelijk aan Mila te zien. Het leek alsof het licht uit haar ogen was verdwenen. Ze wilde weer zo graag die vrouw van vroeger zijn, blij, met een schaterende lach, sprankelend en genietend van alles dat het leven haar gaf.

Ze wilde weer zo graag als vroeger zijn
Het leek alsof het licht uit haar ogen was verdwenen
Het gaat om meer dan alleen het verlies accepteren

Voor het leren omgaan met haar verdriet had Mila in feite een doel gesteld; ze wilde weer zo graag die vrouw van vroeger zijn. In mijn beleving is dat een subjectief doel. Want hoe zou je dat kunnen meten? Wat als zij maar een beetje van het gewenste resultaat bereikt. Is dat voor haar dan acceptabel of, juist niet? In hoeverre zou aan dat doel moeten worden voldaan wil het voor haar überhaupt acceptabel zijn?

Met het stellen van dat doel heeft Mila haar rouwproces onnodig complex gemaakt. Waarom zou je niet met je rouwproces beginnen en kijken waar je uiteindelijk uitkomt? En dan afhankelijk van het verloop van het proces zelf, hier en daar (wat) bijsturen. Misschien ontdekt ze zelfs levenspaden en resultaten die achteraf veel aantrekkelijker zijn dan wat ze in eerste instantie had bedacht.

Het gaat om het maken van keuzes

Om verder te komen in het leven en tegelijkertijd haar doel te bereiken, zal Mila keuzes moeten maken. Welke keuzes? Dat is niet aan mij, dat is aan Mila! Zolang zij echter geen keuze maakt, staat ze letterlijk stil en komt ze niet verder in haar leven. En weet je, je krijgt nooit volledige zekerheid voor het maken van je keuzes. Immers, zodra je na een keuze de eerste stappen hebt gezet verandert alles omdat zaken die eerst voor je verborgen waren nu zichtbaar worden. Kortom het heeft geen zin om in detail te overwegen welke keuze je zou moeten maken. Ga voornamelijk op je gevoel af.

Je verandert zelf door de keuzes die jij maakt in je leven. Evenzo verander je door keuzes die dierbaren maken in jouw leven. Alle keuzes veranderden de mens die je was in de mens die nu is! Van sommige keuzes hou je littekens over. De littekens die je in het begin voelt of ziet, worden uiteindelijk minder voelbaar of zichtbaar maar, verdwijnen doen ze nooit.

Conclusie

Mila kan wel willen dat ze weer net zoals vroeger wordt, en misschien komt ze een heel eind, maar wat is zal nooit meer worden zoals wat was. En net zoals Mila had aanvaard dat haar ex-partner niet meer bij haar terugkomt zo zou zij ook kunnen accepteren dat zij is veranderd door het leren omgaan met dat verlies.

Kan Mila dan nooit meer worden zoals vroeger, blij, met een schaterende lach, sprankelend en genietend van alles dat het leven geeft? Paradoxaal als het klinkt, en vooral wanneer zij daarvoor open staat, natuurlijk kan dat. Maar dan wel anders. Anders omdat emoties dieper gaan door de ervaringen die zij heeft opgedaan; er meer begrip is ontstaan; ervaringen waardoor zij emotioneel rijker is geworden; misschien zelfs een warmere persoonlijkheid is geworden; en zelfs misschien nu dingen doet die zij vroeger in haar stoutste dromen niet voor mogelijk had gehouden.

En misschien, heel misschien, bedankt ze op een gegeven moment wel haar ex-partner omdat zij daardoor op een levenspad is terechtgekomen waarvan zij het gevoel heeft gekregen dat zij dit in principe altijd al had moeten lopen. Dat zou toch schitterend zijn!

(103) Momenten die bepalend zijn voor het verdere verloop van je leven

Wat er ook gebeurd in jouw leven, er zijn altijd krachten die jou verder helpen. Het is misschien niet op de manier die jij wilt, maar die jou wel verder helpen met welke puzzels dan ook die je op je levenspad tegenkomt. Je moet er wel om durven vragen!

Het zal je maar overkomen

Het zijn van die momenten die bepalend zijn op je levens pad.

Van die momenten vlak na de geboorte van je kind of zomaar tijdens een gesprek

Wat ook de reden is, maar de kinderarts is na collegiaal overleg van mening dat jullie pasgeboren kind niet lang te leven heeft en geeft als advies geen geboorte kaartjes te sturen naar familie en vrienden. Hoe ga je daar als kersverse ouders mee om?

Pap, waarom moet ik altijd die pillen slikken en telkens voor controle naar het ziekenhuis? Hoe leg je aan je dochter van 8 jaar uit dat dit noodzakelijk is om haar lichaam in goede conditie te houden omdat verwacht wordt dat haar leven toch al zo kort zal zijn? Hoe gaat je dochter om met het gegeven dat haar geen lang leven is gegund op deze wereld?

Van die momenten waarbij sterven eminent is

We hebben bij u botkanker gevonden dat in een vergevorderd stadium is. We verwachten dat u misschien nog 3 maanden heeft. Wat gaat er door je heen wanneer je zo’n bericht krijgt? Hoe ga je daar mee om? Hoe leg je dat aan je partner en je familie uit? Hoe gaat je partner om met zo’n bericht… en je familie?

Pap, wil je mij helpen, ik kan niet meer… hoe graag ik ook bij jullie wil zijn, ik heb de energie niet meer. Hoe beantwoord je de vraag van je dochter van 21 jaar die alles in haar leven heeft gegeven dat ze mogelijkerwijs kon geven en echt niet meer verder kan? En hoe help je haar terwijl jezelf… in en in verdriet hebt omdat je letterlijk kan zien dat ze hard achteruit gaat en binnenkort gaat sterven.

Van die momenten waar je een ernstige waarschuwing krijgt

Je droomt een aantal keren vlak achterelkaar dat je binnenkort gaat sterven als je niet naar de dokter gaat. Hoe ga je om met dergelijke dromen? Negeer je gewoon de droom als pertinente onzin of… ga je naar de dokter?

Je bent bij een specialist op consult… en krijgt na afloop te horen dat het goed zou zijn je op het ergste voor te bereiden. Hoe ga je om met het gegeven dat de kans op ongewenste bijverschijnselen of erger, groot is tijdens en na een operatie?

En dan komen de vragen

En dan komen de vragen waar maar geen eind aan lijkt te komen. Vragen waar je niet altijd het antwoord op weet. Vragen waar je geen idee hebt hoe te handelen.

Hoe ga jij om met het gegeven dat je leven ineens veel korter (b)lijkt te zijn dan je in eerste instantie had verwacht? Hoe ga je om met het gegeven dat je leven ineens een heel andere wending heeft genomen dan je had verwacht? Dat je nog zoveel wilt doen in je leven, maar dat je lichaam het gewoon niet meer kan opbrengen. Hoe gaat je familie om met dit gegeven? En je vrienden, hoe gaan zij daarmee om? Hoe gaan jullie met elkaar om? Wie steunt elkaar?

Ja, wie steunt elkaar eigenlijk? En hoe dan?

Je kan niet zomaar hulp aanbieden

Wanneer ik aan mijn dierbaren denk, dan ben ik er voor hen wanneer zij tegen emotionele vraagstukken aanlopen waarin hun leven ineens veel ingewikkelder, veel korter lijkt te zijn dan zij in eerste instantie hadden verwacht? Betekent dat, dat ik er voor hen spontaan zal zijn? Integendeel, zij moeten er wel om vragen. Zij moeten wel de behoefte hebben dat ik er voor hen ben. Het betekent ook dat ik, als positief antwoord op hun vraag, mijn commitment voor de volle 100% moet aangaan. Zij moeten immers het vertrouwen hebben dat wat er ook gebeurt, ik er voor hen zal zijn… altijd!

Niet iedereen heeft het besef wat het betekent om hulp aan te bieden

Mensen die met de beste wil hun hulp aanbieden hebben, vaak geen benul wat zij kunnen betekenen voor de ander; hoe zij hulp kunnen en vooral blijven geven en hoeveel (emotionele) energie dat voor iedereen kan kosten. Energie waar die ander steeds minder… en minder… en minder… over beschikt.

Wanneer je er voor de ander wilt zijn, zal je de empathie moet kunnen opbrengen en het begrip moet kunnen opbrengen wat die ander allemaal meemaakt, allemaal voelt. Dat is niet eenvoudig. Zeker niet wanneer je zelf nooit het proces hebt doorlopen wat die ander op dat moment meemaakt. Zeker niet wanneer je elkaars partner bent. Zeker niet wanneer een van jullie beiden gaat overlijden en jij achterblijft. Er wordt veel van je gevraagd en dat moet je wel kunnen opbrengen… blijven opbrengen… hoe zwaar dat ook is. Je moet er wel met heel je hart voor de volle 100% voor blijven gaan.

Moeilijke onderwerpen moet je met elkaar kunnen bespreken

Wanneer de ander met jouw vraagstukken over leven en dood wil bespreken, dan moet jij dat ook kunnen. Vraagstukken (zoals is er een god en wie is dat dan, is er een hemel en een hel, is er leven na de dood) waar je vanuit de verschillende culturen en geloven op verschillende manieren naar kunt kijken. Wat in ieder geval belangrijk is, is dat wanneer je er voor de ander wilt zijn je de ander niet mag afwijzen omdat deze anders denkt en voelt. Dat is immers voor iedereen persoonlijk.

Wees niet onmenselijk

Als buitenstaander mag je niet luchtig reageren op de situatie; dat het allemaal wel meevalt; dat je weet hoe de ander zich voelt. Als er iets is wat zeker is, is dat je als buitenstaander geen idee hebt waar de ander mee worstelt, wat de ander allemaal voelt en hoeveel pijn of verdriet dat allemaal kan doen. Kortom, wanneer de ander zegt dat deze pijn heeft, bang is, niet weet wat deze moet doen… dan is dat zo!

Wees niet wreed

Wees niet wreed naar de ander wanneer je niet aanvaardt, niet wilt aanvaarden of zelfs ontkent dat de ander ernstig ziek is wanneer deze dat zegt. Het is niet zo je dit altijd aan de buitenkant kan zien.  Wanneer de ander aangeeft dat deze ernstig ziek is dan heeft deze blijkbaar behoefte om daar met jou over te praten. Dat wil niet altijd zeggen dat jij daar op dat moment de behoefte aan hebt… misschien omdat je niet weet hoe je daar mee kan omgaan… of omdat je dat eng vindt. Dat is niet erg maar wees dan wel zo eerlijk naar de ander… en vooral naar jezelf… door het naar elkaar uit te spreken. Dan schep je geen verwachting naar de ander… dan schep je duidelijkheid.

Natuurlijk mag je samen plezier maken

Natuurlijk mag je lachen, samen grappen maken, de ander blij maken, juist met de ander plezier maken is heel goed waardoor jij en vooral de ander weer een diamant kan verzamelen. Een diamant die voor mij een moment van geluk betekent, van warmte, van liefde, van vriendschap. Al is mijn dag nog zo slecht, zodra er een moment is dat voor mij een diamant is dan is mijn dag OK.

Er zijn niet altijd antwoorden beschikbaar

Niet op alle vragen kunnen antwoorden gegeven worden… verzin dan geen antwoorden en wees eerlijk naar elkaar. Dat is niet altijd even gemakkelijk, want soms krijg jij daardoor het gevoel dat je de ander in de steek laat… maar dat is niet zo… je eerlijkheid en het er voor de ander zijn staat op een veel hoger plan dan het niet kunnen geven van een antwoord op een vraag.

Bij vraagstukken over leven en dood komt eigenbelang om de hoek kijken

Degene die gaat sterven heeft het er zelf al moeilijk genoeg mee. Zijn of haar mening of overtuiging dat er wel of geen leven na de dood is speelt daarbij een grote rol. Het geloof en culturele achtergronden spelen een grote rol. Wat jij daarvan vindt mag in mijn ogen geen rol spelen, alleen wat de stervende daarvan vindt is op dat moment belangrijk.

Net zoals de stervende hebben ook de dierbaren het moeilijk! Het is mijn mening dat deze dierbaren, als ze dat toch al niet doen, hun eigenbelang met betrekking tot de stervende opzij moeten zetten. Kom niet aan met opmerkingen dat de stervende alles in het werk moet stellen, moet proberen om weer beter… weer gezond te willen worden. Waarom zou je iets vragen? Omdat je die ander niet kan missen? Alle opties waren al onderzocht. De stervende wist zelf al veel eerder (onbewust) dat deze zou gaan sterven.

Geef (uiteindelijk) de stervende toestemming om naar Huis te mogen gaan. Persoonlijk heb ik mogen ervaren wat het voor de stervende betekent wanneer je toestemming geeft dat deze mag vertrekken… naar Huis mag. Ik zal het nooit het moment vergeten dat ik mijn zojuist overleden dochter met een stralende glimlach op haar gezicht zag.

Tot slot

Ik kan nog veel meer punten toevoegen aan deze lijst, maar naar mijn mening gaat het om de volgende punten:

Wanneer je er voor de ander wilt zijn zal je de empathie moet kunnen opbrengen en het begrip moeten kunnen opbrengen wat die ander allemaal meemaakt en allemaal voelt. Dat is verre van eenvoudig. Zeker wanneer je zelf nooit hebt meegemaakt wat de ander op dat moment doorloopt.

Dat geldt nog meer wanneer je elkaars partner bent. Zeker wanneer een van jullie beiden gaat overlijden en jij achterblijft. Jij hebt er niet om gevraagd, maar van jou als partner wordt zondermeer gevraagd je gelofte naar de ander te vervullen… “tot de dood erop volgt.” Dat moet je wel kunnen opbrengen… blijven opbrengen… hoe zwaar dat ook is. Je moet er wel met heel je hart voor de volle 100% voor blijven gaan. En als partner doe je dat toch… dat is toch heel gewoon.

Wat er ook gebeurd in jouw leven, er zijn altijd krachten die jou verder helpen. Het is misschien niet op de manier die jij wilt, maar die jou wel verder helpen met welke puzzels dan ook die je op je levenspad tegenkomt. Je moet er wel om durven vragen!

(101) Loslaten

Loslaten. Geloof in jezelf, geloof en vertrouw erop dat niets voor niets is… soms maakt het moeilijke in ons leven juist de keuze om naar onszelf te kijken! Het komt goed.

Vraag hulp om jezelf te herstellen. Alles is een keuze… de keuze maak jij… jij alleen laat het toe… of niet.

Loslaten is heel lastig en moeilijk… maar niemand anders kan dat stuk voor jou oplossen. Daarom is het beter om dit zo snel mogelijk te ervaren… om nieuwe ruimte te creëren voor nieuwe dingen… positieve dingen.

De oude energie… de angst… de zorg… het moeten… het veroordelen   … het beoordelen… opgelegde gevoelens van jezelf of de ander… emoties… overtuigingen… dat alles mag nu loskomen… dat alles mag u loslaten.

Wees dankbaar en zie dit als een zegening… als een verrijking om verder te mogen gaan… om jezelf weer te omarmen… om jezelf lief te hebben. Dat is de sleutel die de nieuwe deur doet openen… let maar op.

Wees jezelf… wees blij met jezelf… lach om jezelf en met jezelf… gun jezelf datgene wat je een ander gunt… om echt de nieuwe energie die je voelt… de nieuwe energie die je doet beseffen: “Zo wil ik niet verder!”

Echter, deze stap zal jij moeten zetten en kan jij alleen zetten met al je energie… met al je passie… al je Zijn… om het echt te ervaren… om het echt te voelen en te mogen delen.

Het is heel simpel.

Nodig de nieuwe energie uit en zeg vaarwel tegen de oude energie… bedank de oude en omarm de nieuwe alsof je een goede vriend omhelst.

Je mag het doen… en je zult je opgelucht voelen omdat de angst, de zorg, het moeten je niet meer vasthoudt… je zult je opgelucht voelen omdat je openstaat voor het nieuwe… het nieuwe dat je weer laat voelen zoals je echt bent.

Soms is het onverklaarbaar waarom dingen gebeuren, merkbaar voelbaar zijn, zonder reden. Maar als we diep binnen onszelf kijken… dan zien we of voelen we soms dat plekje waar je niet altijd naar toe wilt… om echt te voelen… omdat je denkt: “Dat kan toch niet meer?”

Het gaat goed, echter ben je datgene vergeten wat je hebt opgeslagen in je cel… in je diepste Zijn… in je Ziel… omdat je verder moest… niet zeuren, niet piepen, gewoon verder gaan. En juist nu dat alles goed gaat voel je je niet goed… moe… en niet lekker.

Het stuk loslaten dat je zo heeft gekwetst, zo heeft teleurgesteld… komt nu naar boven… omdat je de rust hebt… de stilte hebt… de tijd hebt… om het nu echt te mogen voelen.

Voel, ervaar en kijk waar het zeer doet. Kijk waar het zich openbaart als je eerlijk kijkt vanuit de ogen van je Ziel, vanuit de ogen die je niet altijd wilt zien en voelt op dat plekje… op dat verscholen plekje… maar heel eventjes, 5 minuten, dat mag… en dan weer gewoon laten…loslaten en kijken wat er gebeurt.

Het komt goed! Geloof in jezelf, geloof en vertrouw erop dat niets voor niets is… soms maakt het moeilijke in ons leven juist de keuze om naar onszelf te kijken… een kruispunt met daarop een keuze… jouw Keuze,  waar wil ik naar toe.

Ga daarheen met je gedachten en leef en geniet van dit moment in het nu. Vooral niet piekeren over morgen… nee er is nu zoveel moois… zoveel goeds om je heen en in jou.

Omarm je gezin, je werk, je familie, je vrienden, je huis, je auto …noem het op… en… straal dat uit!