Bewust worden van rouw
Bewustworden van rouw is belangrijk omdat in de literatuur wordt beschreven dat verdriet een verandering van de gezondheidstoestand en het welzijn vertegenwoordigt. Net zoals genezing op fysiologisch gebied noodzakelijk is om in het lichaam het homeostatisch evenwicht te herstellen, heeft de treurende tijd nodig om het psychologisch evenwicht te herstellen.
In een eerdere blog schreef ik over een overdonderend verlies direct nadat een geliefde of een dierbare was overleden. Deze blog gaat over de aanloop naar het bewust worden van rouw ten gevolge van dat overdonderende verlies.
Een paar begrippen
In deze blog wordt uitgegaan van de volgende begrippen:
Met verdriet wordt bedoeld de ervaring aan te geven van iemand wiens geliefde of dierbare is overleden. Verdriet bestaat uit de verzameling van gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen die in de loop van de tijd in combinatie en intensiteit kunnen variëren.
Rouw definieert het verlies waaraan de persoon zich probeert aan te passen aan de ervaring een geliefde of dierbare te hebben verloren.
Rouwverwerking is de term die wordt toegepast op het proces dat men doorloopt om zich aan te passen aan de dood van diens geliefde of dierbare. De finaliteit en de gevolgen van het verlies worden begrepen en geïntegreerd in het leven van de rouwende.
Natuurlijk beperken begrippen als verdriet, rouw en rouwverwerking zich niet alleen tot de aspecten in relatie tot het overlijden van de geliefde of een dierbare. Het kan veel breder worden getrokken. Bijvoorbeeld in relatie tot een terminale ziekte, een scheiding, het verlies van werk, het verlies van lichamelijke functies, enz.
Waarom zou verdriet na een groot verlies moeten worden verwerkt?
Uit onderzoek is gebleken dat binnen normale rouw, ook wel niet-gecompliceerde rouw genoemd, veel van het normale rouwgedrag kan lijken op dat van depressies. De oorzaak is echter verschillend en de benadering van de aanpak van het gedrag daardoor ook. De huidige gedachte is dat hoewel het merendeel van de depressies tijdens de verwerking van rouw van voorbijgaande aard zijn en geen bijzondere aandacht vragen, er toch het idee begint te ontstaan dat aanhoudende depressies gedurende het eerste jaar van rouwverwerking wel degelijk professionele of klinische aandacht vragen. Vanuit dit perspectief bezien is het na het verlies van een dierbare of een geliefde alleen al daarom belangrijk om, rouw te verwerken.
Maar hoe je er ook over denkt …
De keuze of je verdriet na een groot verlies zou moeten verwerken is geheel aan jou. Het staat je vrij om je verdriet wel of niet te verwerken. Misschien sta je er niet eens bij stil omdat verdriet nu eenmaal bij het leven hoort en velen in jouw omgeving overlijden. Je zou ervoor kunnen kiezen dat je jouw of verdriet (korte tijd) naar de achtergrond verdringt door gewoon verder te gaan met je leven. Je zou er zelfs voor kunnen kiezen dat je kort na het overlijden van je partner deze vervangt door een ander.
“Rouwen? Of ik rouw? Nee, echt niet! Moet dat dan? Waarom zou ik dat willen?” Het zijn vragen en reacties van een jonge man uit Nigeria waarvan een familielid was overleden. Hij legde uit dat rouw er niet toe doet omdat overlijden nu eenmaal bij het leven hoort. Er sterven immers veel mensen om ons heen. Een herformulering van de vraag zou ook kunnen zijn: wanneer het gewoon is dat dagelijks (vele) bekenden in jouw omgeving sterven of verdwijnen … hoe kijk je dan naar verlies of rouw?
Hoe word ik bewust van mijn rouw ten gevolge van dat grote verdriet?
Persoonlijk werd ik bij toeval na jaren bewust van mijn rouw. Na het overlijden van mijn echtgenote, Mary Anne, ben ik redelijk snel weer aan het werk gegaan. Mijn werk was intens en omdat de teams verdeeld over de wereld werkten waren als gevolg daarvan ook mijn werktijden redelijk bizar te noemen. Het was echter een fantastische baan waar ik veel energie uit kon halen. Tot het moment dat ik een paar jaar later met pensioen ging. Er kwamen van die onbestemde kwaaltjes, voelde me somber, kon niet slapen, was moe en had nergens zin in. Van die kwaaltjes waar niemand een vinger achter kon leggen. Zo af en toe waren er ook dagen dat het allemaal fantastisch ging … dat gaf tenminste een beetje hoop van het weinige dat er nog van over was. Het sudderde allemaal een beetje voort totdat ik tijdens een vakantie met mijn zoon, Mervyn, opeens met spoed naar het ziekenhuis moest, ik kon bijna geen lucht meer krijgen. Men zag het gebeuren in het ziekenhuis, maar men kon geen oorzaak vinden. Uiteindelijk werd alles weer normaal en gingen we toch maar verder met onze vakantie. Eenmaal thuis kon men ook bij ons in het ziekenhuis geen oorzaak vinden. Toen ik eenmaal mijn blogs over rouwverwerking begon te schrijven begonnen ook die “kwaaltjes” langzaamaan te verdwijnen. Langzaamaan werd ik mij ervan bewust dat ik eindelijk met het verwerken van mijn rouw begonnen.
Maar zou je ook bewust, niet bij toeval, bewust kunnen worden van je rouw?
In het algemeen treden bij rouw een de verzameling van gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen op die in de loop van de tijd in combinatie en intensiteit kunnen variëren. Om er maar een “paar” te noemen:
Droefheid; boosheid; schuld geven aan; schuld en zelfverwijt; angst; eenzaamheid; vermoeidheid; hulpeloosheid; shock; smachtend verlangen naar de overledene; verlichting of opluchting; verdoofd gevoel; holte in de maag; beklemming op de borst; beklemming in de keel; overgevoeligheid voor lawaai; een gevoel alsof je jezelf niet meer bent; ademloosheid; kortademigheid; zwakte in de spieren; gebrek aan energie; droge mond; ongeloof; verwarring; preoccupatie; aanwezigheidsgevoel; hallucinaties; slaapstoornissen; eetstoornissen; afgeleid en afwezig gedrag; in zichzelf terugtrekken; dromen over de overledene; het vermijden van herinneringen aan de overledene; het zoeken of roepen naar de overledene; zuchten; rusteloos; hyperactief; huilen; plaatsen bezoeken die aan de overlevende herinneren; voorwerpen verzamelen of dragen die aan de overledene toebehoorden.
Ja, het zijn er nogal wat en daar komt bij dat je dan ook nog eens instaat moet zijn om zelf een tijdje na dat overdonderende verlies bewust met deze materie bezig te zijn. Misschien heb je last van afwezig gedrag of heb je geen energie om ook maar wat te doen. Misschien kunnen familieleden of vrienden je dan bijstaan.
Hoe verder
Persoonlijk heb ik kunnen constateren dat ik pas veel later was begonnen met het verwerken van mijn rouw. Achteraf, zou ik veel liever direct hulp met de verwerking van mijn rouw hebben gehad. Het zou mij meer rust hebben gegeven en ik zou meer hebben kunnen genieten in het leven. Misschien zou zelfs … het is wat het is.
Maar goed, je kan je bewust worden van rouw wanneer je na het overlijden van je geliefde of dierbare je gedachten, gevoelens, gedrag en fysiologische veranderingen uit de bovenstaande verzameling maandelijks bijhoudt. Wanneer je dan ook nog aangeeft hoe deze in de loop van de tijd variëren in combinatie en/of de intensiteit ervan dan zou je kunnen concluderen dat wanneer:
- De combinatie en/of intensiteit vermindert: dat je dan bezig bent met het verwerken van jouw rouw en dat jijzelf kan omgaan met de verwerking van het verlies van je geliefde of je dierbare.
- De combinatie en/of intensiteit zo’n beetje aanhoudt: het dan verstandig is om hulp te zoeken voor jouw rouwverwerking bij een praktijk voor rouw en verlies begeleiding.
- De combinatie en/of intensiteit toeneemt: het dan verstandig is om zo snel mogelijk via een huisarts hulp te zoeken bij jouw rouwverwerking. In dit laatste geval heb je op basis van je gevoel vermoedelijk al eerder het idee opgevat om hulp te zoeken.
Samenvatting
Deze blog is misschien een beetje aan de saaie kant, maar het is mijn bedoeling om je op weg te helpen met de bewustwording van je rouw na het verlies van een geliefde of een dierbare. Uit eigen ervaring, ervaring van anderen en uit de literatuur blijkt dat verwerking van rouw belangrijk is. In een notendop, lichaam en geest moeten worden geheeld, moeten weer in evenwicht worden gebracht. Besef echter dat dat evenwicht niet meer hetzelfde zal zijn als vroeger. Rouwverwerking houdt ook in dat je bent “getekend” door het verlies … zoals in mijn vorige blog bij Kathy die nog zelden het schitterende licht laat zien dat zij werkelijk is … en bij Tanja waar je de nodige tegenslagen kan zien die zij heeft gehad wanneer je diep in haar ogen kijkt.
Ik spreek de wens uit dat deze blog je kan helpen met het bewust worden van jouw rouw. Het is mijn ervaring dat het proces van rouwverwerking dan pas echt begint.
Een laatste opmerking
Er is veel literatuur beschikbaar op het gebied van rouw en rouwverwerking. De website van de Stichting bevat een literatuuroverzicht dat geregeld wordt bijgewerkt. Het boek dat ikzelf het prettigst vind om te lezen en te doorgronden is “Grief Counseling and Grief Therapy, A Handbook for the Mental Health Practitioner”, 5e editie, door J. William Worden (ISBN 9780826134745) uitgegeven door Springer Publishing Company, LLC.