(118) Ik wil weer zijn zoals ik vroeger was

Voor het leren omgaan met haar verdriet had Mila in feite een doel gesteld, ze wilde weer zo graag die vrouw van vroeger zijn. In mijn beleving is dat doel subjectief. Hoe zou je dat kunnen meten? Hoe kan dan aan dat doel worden voldaan wil het voor haar acceptabel zijn?

Ik wil weer zijn zoals ik vroeger was …

Ik kwam beiden tegen, druk pratend met elkaar, in een cafétje ergens in een dorp langs de Belgische kust. Mila, een gefingeerde naam, stond op het punt in tranen uit te barsten, haar vriendin had troostend een arm om haar heen geslagen. Mila’s vriend bleek haar, na voor haar gelukkige jaren, te hebben verlaten voor een ander, een jongere en rijkere vrouw. Het was gewoon niet eerlijk. Ze bleek zich inmiddels erbij te hebben neergelegd dat hij niet meer zou terugkomen. Haar verdriet was er daarmee niet minder om. Ze was diepongelukkig en dat was duidelijk aan Mila te zien. Het leek alsof het licht uit haar ogen was verdwenen. Ze wilde weer zo graag die vrouw van vroeger zijn, blij, met een schaterende lach, sprankelend en genietend van alles dat het leven haar gaf.

Ze wilde weer zo graag als vroeger zijn
Het leek alsof het licht uit haar ogen was verdwenen
Het gaat om meer dan alleen het verlies accepteren

Voor het leren omgaan met haar verdriet had Mila in feite een doel gesteld; ze wilde weer zo graag die vrouw van vroeger zijn. In mijn beleving is dat een subjectief doel. Want hoe zou je dat kunnen meten? Wat als zij maar een beetje van het gewenste resultaat bereikt. Is dat voor haar dan acceptabel of, juist niet? In hoeverre zou aan dat doel moeten worden voldaan wil het voor haar überhaupt acceptabel zijn?

Met het stellen van dat doel heeft Mila haar rouwproces onnodig complex gemaakt. Waarom zou je niet met je rouwproces beginnen en kijken waar je uiteindelijk uitkomt? En dan afhankelijk van het verloop van het proces zelf, hier en daar (wat) bijsturen. Misschien ontdekt ze zelfs levenspaden en resultaten die achteraf veel aantrekkelijker zijn dan wat ze in eerste instantie had bedacht.

Het gaat om het maken van keuzes

Om verder te komen in het leven en tegelijkertijd haar doel te bereiken, zal Mila keuzes moeten maken. Welke keuzes? Dat is niet aan mij, dat is aan Mila! Zolang zij echter geen keuze maakt, staat ze letterlijk stil en komt ze niet verder in haar leven. En weet je, je krijgt nooit volledige zekerheid voor het maken van je keuzes. Immers, zodra je na een keuze de eerste stappen hebt gezet verandert alles omdat zaken die eerst voor je verborgen waren nu zichtbaar worden. Kortom het heeft geen zin om in detail te overwegen welke keuze je zou moeten maken. Ga voornamelijk op je gevoel af.

Je verandert zelf door de keuzes die jij maakt in je leven. Evenzo verander je door keuzes die dierbaren maken in jouw leven. Alle keuzes veranderden de mens die je was in de mens die nu is! Van sommige keuzes hou je littekens over. De littekens die je in het begin voelt of ziet, worden uiteindelijk minder voelbaar of zichtbaar maar, verdwijnen doen ze nooit.

Conclusie

Mila kan wel willen dat ze weer net zoals vroeger wordt, en misschien komt ze een heel eind, maar wat is zal nooit meer worden zoals wat was. En net zoals Mila had aanvaard dat haar ex-partner niet meer bij haar terugkomt zo zou zij ook kunnen accepteren dat zij is veranderd door het leren omgaan met dat verlies.

Kan Mila dan nooit meer worden zoals vroeger, blij, met een schaterende lach, sprankelend en genietend van alles dat het leven geeft? Paradoxaal als het klinkt, en vooral wanneer zij daarvoor open staat, natuurlijk kan dat. Maar dan wel anders. Anders omdat emoties dieper gaan door de ervaringen die zij heeft opgedaan; er meer begrip is ontstaan; ervaringen waardoor zij emotioneel rijker is geworden; misschien zelfs een warmere persoonlijkheid is geworden; en zelfs misschien nu dingen doet die zij vroeger in haar stoutste dromen niet voor mogelijk had gehouden.

En misschien, heel misschien, bedankt ze op een gegeven moment wel haar ex-partner omdat zij daardoor op een levenspad is terechtgekomen waarvan zij het gevoel heeft gekregen dat zij dit in principe altijd al had moeten lopen. Dat zou toch schitterend zijn!

(116) Haar wereld staat stil

Hoe groot je verlies en je verdriet ook is, hoe je daarop ook reageert, hoe lang geleden het ook was, wat men daar ook van vindt, er is meestal wel een weg te vinden om uit dat diepe dal te komen van dat grote verlies en verdriet. Natuurlijk hoef je die weg niet alleen te vinden. Als jij dat toelaat kan je daarbij worden geholpen.

Haar wereld staat stil

Haar wereld staat al lange tijd stil. Bij Monica, een gefingeerde naam, is een borst verwijderd vanwege borstkanker en een jaar later verloor ze ook haar zoontje aan kanker, vlak voor zijn 8e verjaardag. Hoe heftig kan het leven zijn. Het is gewoon niet eerlijk.

Hoe heftig kan het leven zijn!

Inmiddels zijn we alweer een jaar verder in het leven van Monica. Ze heeft het nog steeds moeilijk om met dat grote verlies en verdriet om te gaan. Ja, wie niet? Ze is nog steeds snel moe en nog steeds kan ze zich onmogelijk concentreren. Alles in het leven om haar heen lijkt volslagen onbelangrijk … zeker wanneer je dat vergelijkt met dat enorme verlies.

“Ja,” zegt ze, “ik krijg niets uit mijn handen. Hou mij te goede, ik zou wel heel graag verder willen met mijn leven … maar … ik krijg het gewoon niet voor elkaar.”

Paniek

Paniek slaat toe wanneer de bedrijfsarts vindt dat Monica weer zou moeten kunnen werken. Snapt deze dan niet dat ik snel moe ben, dat ik mij niet kan concentreren.

Paniek slaat toe wanneer haar omgeving over van alles een mening heeft. Het overlijden van haar zoontje is toch alweer bijna een jaar geleden … de verwijdering van haar borst zelfs nog langer. Waarom zou je dan nog zo’n enorm verdriet hebben? Dan heb je je rouw toch verwerkt?

Paniek slaat toe wanneer Monica zich afvraagt hoe zij met al die reacties moet omgaan. Voor haar lijkt het wel alsof er twee werelden zijn … de wereld waarin zij leeft … en … de wereld waarin de mensen om haar heen leven. Ze kan zich soms zo eenzaam voelen.

Eenzaamheid

Het is alweer “even” geleden dat managers en collega’s van het bedrijf waarvoor ze werkt, geregeld met haar contact opnamen of langskwamen. Het lijkt wel alsof Monica voor hen niet meer bestaat. Behalve zo af en toe de bedrijfsarts en personeelszaken laat niemand meer iets van zich horen. Ze moet alles zelf uitzoeken en er alleen achteraangaan.

Waarom zien ze me niet?

“Snappen ze dan niet wat er bij mij en met mij aan de hand is?” zegt Monica. “Kan niemand mij een helpende hand bieden? Is dat zoveel gevraagd? Is er dan niemand die ook maar enigszins begrijpt hoe moeilijk ik het nu heb? De vraag ‘hoe het met mij gaat’ stellen ze eerder uit (sociale) beleefdheid dan dat ze het echt willen weten. Kan niemand ook dan maar enige empathie opbrengen?”

“Ik heb het al moeilijk genoeg om te dealen met mijn verlies en verdriet. Waarom moet ik rekening houden met een ander? Waarom houdt niemand rekening met mij? Is dat te veel gevraagd?” vraagt Monica zich af. “Niemand die mij ‘hoort.’ Niemand die echt naar mij luistert. Help!”

Kreet om hulp

Aan de ene kant lijkt voor Monica alles in het leven om haar heen volslagen onbelangrijk … zeker wanneer je dat vergelijkt met dat enorme verlies van haar. Niet alleen dat, maar aan de andere kant is Monica ook wel weer te trots om hulp te vragen.

En toch … wil Monica, zoals ze al eerder aangaf, graag verder met haar leven … maar … ze krijgt het alleen niet voor elkaar. Haar kreet om hulp is luid en duidelijk! Een kreet die nooit mag worden genegeerd! Door niemand!

Monica is uiteindelijk gehoord en mensen zijn stapje voor stapje samen met haar op pad gegaan. Haar wereld staat inmiddels niet meer stil maar is weer langzaam in beweging gekomen. Zoals het er nu naar uitziet gaat het met Monica wel weer goedkomen. De “littekens” van haar verlies en verdriet gaan echter nooit meer weg met als gevolg dat Monica op een andere manier in het leven komt te staan dan vroeger. Het is niet anders.

Conclusie
Er gloort hoop aan de horizon!

Hoe groot je verlies en je verdriet ook is … hoe heftig en emotioneel je daarop ook reageert … hoe lang geleden het ook was gebeurd … wat mensen in je omgeving daar ook van vinden of hoe zij daarop reageren … en hoe jij op dit (complexe) geheel ook reageert … er is meestal wel een weg te vinden om uit dat diepe dal te komen van dat grote verlies en verdriet.

Natuurlijk hoef je die weg niet alleen te vinden. Er zijn legio mensen die je daarbij kunnen helpen. Mensen als familieleden, dierbare vrienden, ervaringsdeskundigen, professionele hulpverleners of mensen uit je directe omgeving. Centraal staat daarbij dat jij bereid bent om hun hulp te vragen en te accepteren. Centraal staat ook dat zij jou die hulp kunnen en willen geven … en blijven geven zolang jij aangeeft dat nodig te hebben.

Voor het echter zover is moet wel duidelijk zijn dat hulp nodig is. Dat kan doordat jouw wereld in plaats van stil te staan weer in beweging begint te komen en jij, de rouwende, uiteindelijk begint te beseffen dat jij niet op eigen kracht je verlies of rouw kan verwerken. Dat kan ook door ons allen om ervoor te zorgen dat wij de rouwende, jij dus, niet alleen laten in het verwerken van het verlies of rouw.

In een notendop, wat er ook gebeurt, wij allen zouden zonder uitzondering met elkaar in contact moeten blijven … al was het alleen maar om elkaar te helpen wanneer een van ons hulp nodig heeft.

(108) Er zijn van die momenten in je leven…

Er zijn van die momenten in je leven, soms zelfs na jaren, dat je terug bent bij dat moment… dat moment dat je zoveel pijn of verdriet had… verdriet, omdat je een dierbare verloor… pijn, omdat je ernstig ziek was… dat je dacht dat je genezen was en bleek, dat je weer kanker hebt… of…

Dergelijke momenten heb je nu eenmaal bij het verwerken van je verdriet of van je rouw… ook al is dat misschien alweer jaren geleden. Op dergelijke momenten schiet je weer in je verdriet… moet je misschien weer net zo heftig huilen als toen… doet het misschien weer net zoveel pijn als toen. Dat mag, ook al is het misschien na jaren, daar is niets mis mee!

Mensen om je heen… zelfs dierbare mensen zoals familie en vrienden… begrijpen er misschien niets (meer) van wat er bij jou op dat moment gebeurt. Wanneer er dan wordt gevraagd wat er aan de hand is… en je gewoon geen woorden weet te vinden wat je op dat moment voelt… ja, dan is ook dat OK.

Misschien helpt het wanneer je geen woorden weet… als antwoord op hun vraag… dat je deze muziek laat horen gespeeld door Lili Haydn – The Last Serenade. Tranen en begrip komen dan vanzelf wel. Misschien begrijpen ze… of misschien voelen ze… wat er bij jou aan de hand is. En misschien ook niet. Zolang jij het maar begrijpt!

De verwerking van rouw kan best wel een tijdje duren. Dat is heel normaal. Iedereen verwerkt rouw immers op een eigen manier.

Maar let wel, het moet niet zo zijn dat je in je verdriet blijft hangen. De rauwe rouw van vroeger moet wel zijn veranderd in de zachte pijn van het verdriet en het gemis van nu. Want als die rauwe pijn van toen… nu nog, na jaren, aanwezig is… dan zou het goed zijn om hulp te zoeken. Geef dan wel aan dat het om de verwerking van jouw rouw gaat! Veel mensen gaan ervan uit dat jij je rouw inmiddels hebt verwerkt. Niet iedereen legt na jaren direct het verband dat het bij jou nog om (uitgestelde) rouwverwerking gaat.

(77) Communicatie

Wanneer je met een rouwende wil communiceren zal je deze figuurlijk moeten omarmen, moet je goed naar de ander kunnen luisteren, moet je willen begrijpen wat wordt verteld en moet je interesse in de ander tonen. Daar komt nog bij dat er onderwerpen ter sprake kunnen komen waar jij persoonlijk ook best moeite mee kan hebben.


Ieder mens verwerkt rouw of verdriet op een voor ieder unieke wijze. Er zijn geen standaardoplossingen voor rouwenden of voor mensen die buiten hun wil in moeilijke situaties zijn terecht gekomen. Maar om toch een begin te maken, om deze mensen te bereiken of te helpen, zullen we met ze moeten kunnen communiceren.

Vooropgesteld dat iemand die rouwt of in een moeilijke situatie verkeert, instaat is met je te praten of misschien zelfs met je zou willen praten, kan je er vanuit gaan dat het geen alledaags gesprek is dat je met elkaar voert, maar dat het juist veelmeer gaat om de ander te laten praten over de onderwerpen die zij of hij op dat moment belangrijk vindt. Op die momenten zal je… veel begrip moeten kunnen tonen en… veel inzicht moeten hebben in de puzzels waar deze op dat moment mee zit en… je zal vooral veel, heel veel empathie moeten hebben en… misschien zelfs een flinke dosis geduld. Je zal ook goed moeten kunnen omgaan met de (lange) stiltes die vallen in het “gesprek.”

SJR (NL-077) en MGF (UK-074) shutterstock_163706276Daar komt nog bij dat tijdens gesprekken met een rouwende ook veelal beladen onderwerpen ter sprake kunnen komen die we in onze cultuur (liever) uit de weg gaan. Onderwerpen zoals de dood, een leven na de dood, het geloof, het gemis van de ander en alle emoties die daar mee gepaard gaan. Onderwerpen waar je zelf ook een mening over hebt. En jouw mening hoeft niet noodzakelijk te stroken met die van de ander!

Kortom, als je echt met een rouwende wil communiceren zal je deze figuurlijk moeten omarmen… moet je goed naar de ander luisteren… en moet je willen begrijpen wat wordt verteld… moet je interesse in de ander tonen. Daar komt nog bij dat er onderwerpen ter sprake kunnen komen waar jij persoonlijk ook best moeite mee kan hebben. En daar zit nu precies het probleem in de communicatie met de rouwende.

Het is te gek voor woorden dat vaak blijkt dat communicatie tussen mensen lastig of moeilijk is. Hoe vaak constateer je niet bij jezelf… dat de ander jouw boodschap toch anders heeft begrepen dan jij feitelijk bedoelde… dat jij de ander niet begreep… of dat jij zonder door te vragen aannam dat je de ander begreep. Ja… het is te gek voor woorden… praten en communiceren wordt ons immers al heel vroeg geleerd. We zouden allemaal expert moeten zijn op dit gebied, alleen… waarom zijn we dat dan niet?

Het zou al een hele stap zijn wanneer we leren beter met elkaar te communiceren. Het is iets dat wij bijna iedere dag en ieder moment kunnen gebruiken. Communicatie gaat niet alleen over de woorden die we naar elkaar zeggen, maar het zijn ook de soms lange stiltes of het… zwijgen en de houding van ons lichaam die de boodschap naar de ander onderstrepen of uitstralen. Communicatie gaat ook over het elkaar beter leren begrijpen, empathie hebben voor elkaar en… van elkaar accepteren wie we zijn! Communicatie betekent ook dat we moeilijke situaties niet (meer) uit de weg gaan maar juist open staan om met een ander die het moeilijk heeft een gesprek aan te gaan of een helpende hand te bieden.

Misschien is het in onze wereld in deze tijd te veel gevraagd… maar desondanks ben ik van mening dat we de uitdaging met elkaar moeten durven aangaan!

Persoonlijk ben ik deze uitdaging aangegaan. Hoe moeilijk ik een gesprek ook vind, ik probeer hiervan te leren om het de volgende keer beter te kunnen doen. Het gaat met veel vallen en… vooral iedere keer weer opstaan!