(112) Een overdonderend verlies

Een overdonderend verlies overkomt je. Op dat moment weet je niet meer wat te doen, maar uiteindelijk krijg je het toch op de een of andere manier voor elkaar. Besef wel dat het vaak een lange en moeizame reis kan zijn, een reis in het onbekende, met vooral aan het einde van die reis toch ook weer vreugde en liefde. Het zal echter nooit weer worden zoals vroeger, er blijft altijd een restje pijn over.

Ineens was het daar … een overdonderend verlies

Kortgeleden heb je een overdonderend verlies geleden dat een enorme impact op je heeft. Het lijkt wel alsof je in een diep gat bent gevallen, dat jouw wereld stilstaat, dat je zo verdoofd bent dat je niet meer weet wat te doen.

Het liefst zou je de klok terug willen zetten naar de tijd, die misschien niet perfect was, maar waarin je gelukkig was. Naar de tijd dat je de baan van je leven had en nog niet besefte dat het bedrijf waarvoor je werkte uiteindelijk failliet zou gaan. Of misschien naar de tijd toen die dierbare bij je was, die er altijd voor je was en die je altijd ondersteunde, je moed gaf, om wie jouw wereld draaide, maar er nu niet meer is. Of misschien naar de tijd waarin je je goed en gezond voelde en geen enkel vermoeden had dat je ernstig ziek was en je na veel intensieve behandelingen uiteindelijk van de arts te horen kreeg dat je was uitbehandeld en een vervolgbehandeling (nog) niet bestond.

Een overdonderend verlies resulteert in rouw en rouwverwerking.

De enorme emotionele impact van het verlies kan vragen bij je naar boven brengen als “heeft mijn leven nog wel zin” of “hoe ga ik verder met mijn leven” of “wat is het doel nog in mijn leven?” Die vragen zullen de impact van het verlies zeker niet doen verminderen, integendeel.

Dat voor jouw overdonderende verlies en de daaruit voortvloeiende rouw kan ook nog eens worden versterkt door meningen en houdingen van de mensen om je heen. Mensen die net als jij zijn betrokken met datzelfde verlies maar dat op een andere manier in hun werkelijkheid proberen te verwerken. Mensen die misschien niet beseffen dat iedereen rouw op een eigen manier verwerkt.

Het zijn aangepaste voorbeelden, of zo je wilt cases, die mij en mijn gezin zijn overkomen. In het geval dat je jezelf daarin herkent hoop ik dat deze blog je tot steun kan zijn.

Het begint met de acceptatie dat wat gebeurd is … is gebeurd

Rouwverwerking, de naam zegt het al, is een proces dat zolang duurt als het duurt en dat voor iedereen op een andere manier verloopt. Voordat het proces van de verwerking van jouw rouw echter kan beginnen zal je eerst voor jezelf moeten kunnen erkennen dat dat grote verlies dat je is overkomen, onomkeerbaar is. Dat je accepteert dat er geen weg meer terug is omdat het bedrijf waarvoor je werkte failliet is of … dat jouw dierbare is overleden of … dat jouw ziekte terminaal is … en dat wat anderen van jouw verlies en jouw rouw vinden eerder een spiegel voor henzelf is dan dat jij daar iets mee moet.

Jouw acceptatie van je verlies wil niet zeggen dat het proces van jouw rouwverwerking “gladjes” verloopt. Er kunnen momenten zijn waarop het op het ene moment lijkt dat je je verlies hebt geaccepteerd terwijl het op een ander moment lijkt dat dat nog lang niet zo is. Misschien ben je jezelf daar niet eens van bewust, maar dat van het ene op het andere moment veranderen van de acceptie van je verlies kan bij jou de nodige emoties opwekken die zich kunnen vertalen naar reacties in jouw lichaam en/of in je gedrag naar anderen. Hetzelfde geldt voor de mensen in jouw directe omgeving. Het maakt het er allemaal niet gemakkelijker op. 

En dat was alleen nog maar het begin. Ja, de verwerking van rouw vraagt veel energie. Jung zei het destijds al, rouwen en de verwerking van rouw is hard werken.

Dan komen de vragen, de levensvragen, waarop antwoorden nodig zijn

Antwoorden op levensvragen als “heeft mijn leven nog wel zin” of “hoe ga ik verder met mijn leven” of “wat is het doel nog in mijn leven” helpen bij de acceptie van de realiteit van het verlies. In mijn blog kan ik geen antwoorden op dergelijke vragen geven omdat de antwoorden worden beïnvloed door wie je bent, door jouw achtergrond en cultuur, en hoe je bent gevormd tijdens je leven.

“Mmm …” hoor ik je denken … “maar hoe kan ik als lezer dan antwoorden krijgen op deze weliswaar basale, doch voor mij belangrijke levensvragen?”

Naar mijn mening is het belangrijk dat je niet in een negatieve energiespiraal terecht komt, want hoe langer het duurt hoe lastiger het wordt om dit weer om te buigen. Maar niet iedereen herkent of erkent dat bij zichzelf.

Belangrijk is ook van een positieve grondhouding uit te gaan waardoor problemen mogelijkheden worden, obstakels lessen, en je zorgen gewoon een deel van je leven zijn.

Mijn uitgangspunt is ook dat mensen kunnen veranderen … ook jij kan veranderen … vanuit je hart en met alle onvoorwaardelijke liefde dat in ons universum ook maar beschikbaar is.

Makkelijk gezegd, maar werkelijk doen en blijven doen is toch iets anders. Het vraagt veel energie en vooral doorzettingsvermogen. Maar niet iedereen heeft dat ervoor over.

Hoe pak je dat aan … omgaan met verlies?

Het helpt wanneer je afleiding hebt van het grote verdriet. Bijvoorbeeld omdat je kinderen hebt die jouw verzorging, tijd en aandacht nodig hebben. Of je hebt in je directe omgeving mensen die van jouw hulp afhankelijk zijn. Of je hebt een baan. Maar niet iedereen heeft dat.

Het helpt wanneer je oude zaken afstoot. Wanneer je openstaat voor andere ideeën, andere signalen, andere waarnemingen. Maar niet iedereen kan dat.

Het helpt wanneer je gaat herkennen dat je angst te maken heeft met je gedachten die je vertellen dat iets niet mogelijk is, maar dat wanneer je in mogelijkheden en uitdagingen kan denken je je verder kan ontwikkelen en nieuwe kansen kan creëren. Maar niet iedereen wil dat.

Het helpt wanneer je het begaande pad durft te verlaten, en terwijl je je over het voor jouw onbekende pad worstelt je uiteindelijk een nieuw pad ontdekt met nieuwe en meer mogelijkheden dan je ooit durfde te dromen. Mogelijkheden die voor jou een nieuwe werkelijkheid worden. Maar niet iedereen durft dat.

Het helpt wanneer je niet uitgaat van wat anderen vinden dat je moet doen, maar dat je juist luistert naar wat je hart je vertelt … dat je luistert naar je gevoel. Maar niet iedereen heeft daar de moed voor.

Een perspectief …

Om je een steun in de rug te geven tijdens de verwerking van een overdonderend verlies kan ik je uit eigen ervaring de volgende perspectieven aanreiken.

Wanneer je uiteindelijk met vallen en telkens weer opstaan het proces van jouw rouwverwerking doorloopt dan ontdek je op een gegeven moment dat de rauwe rouw die je in het begin ervoer is veranderd in de zachte pijn van het verdriet. Dat de pijn een leefbaar en een essentieel onderdeel van jou is geworden … het heeft je gemaakt tot wie je op dat moment bent.

Het kan zelfs zo zijn dat je uiteindelijk zo bent veranderd dat mensen in je omgeving zich afvragen hoe dat zo is gekomen, terwijl jij je afvraagt waarom je niet eerder bent begonnen met de activiteiten waar je je op dat moment mee bezig houdt.

Achteraf kan je van mening zijn dat het grote verlies dat je hebt ervaren, nodig was om je op het levenspad te zetten waarover je op dat moment loopt … dat je trots op jezelf mag zijn op wie je bent geworden … op wat je doet. Wat een ander daarvan vindt is aan de ander en voor jou niet relevant.

Achteraf besef je misschien nog vaag dat er voorafgaand aan en tijdens dat grote verdriet weliswaar negatieve aspecten waren, maar later herinner je je vooral de mooie zaken in je leven. Het geeft ruimte in je hoofd, in je denken … het lucht op.

Terugkijkend in de tijd …

Een overdonderend verlies overkomt je. Op dat moment weet je niet meer wat te doen, maar uiteindelijk krijg je het toch op de een of andere manier voor elkaar. Besef wel dat het vaak een lange en moeizame reis kan zijn, een reis in het onbekende, met vooral aan het einde van die reis toch ook weer vreugde en liefde. Het zal echter nooit weer worden zoals vroeger … er blijft altijd een restje pijn over.

Voor die baan van je leven die je verloor is uiteindelijk een andere bezigheid in de plaats gekomen die veel meer voldoening geeft. Voor de dierbare die je verloor en waarvan je het samen zijn van mens tot mens mist … misschien zelfs nog steeds heel erg mist … daarmee ben je toch nog steeds op de een of andere manier van hart tot hart verbonden. En door die (terminale) ziekte heb je uiteindelijk van moment op moment leren leven en genieten.

Beste lezer, ik heb geleerd om het leven op een positieve manier te benaderen. Dat ging niet vanzelf. Twee intense rouwprocessen hebben daaraan bijgedragen. Het was hard werken en er waren momenten dat ik niet meer wist hoe ik verder moest in het leven of hoe ik de antwoorden op mijn levensvragen kon vinden. Maar wanneer iemand mij nu vraagt: “Als jij de keuze zou hebben met de kennis die je nu bezit, om je leven volledig over te doen? Wat is dan je antwoord?” dan zou ik volmondig ja zeggen!

Ik hoop dat deze blog ook jou op weg kan helpen met de verwerking van jouw rouw.

(106) De wachtkamer

In de wachtkamer van de Poli Radiotherapie was het stil. De stilte was, ondanks dat er zachtjes tussen de aanwezigen werd gesproken, bijna sereen te noemen. Je kwam er tot rust. Dat was voor sommigen wel nodig gezien de behandelingen waarvoor zij kwamen.

Sommigen waren gelaten en hadden zoiets van… ja… het moet maar… het is niet anders… ik heb kanker… ik moet nog maar zien of ik daarvan mag genezen… ik ga ervoor en zie wel hoever ik kom. Anderen bladerden in een tijdschrift of waren verzonken in de berichten op hun telefoon. Ook waren er af en toe groepjes die zich geen houding wisten te geven, luid pratend met elkaar terwijl de patiënt die zij begeleidden er maar stilletjes bijzat… niet in het gesprek betrokken werd… alsof deze gewoon niet aanwezig was. Maar de serene sfeer in de wachtkamer had uiteindelijk toch het gevolg dat de aanwezigen zich begonnen te ontspannen.

Het was niet altijd makkelijk om het verschil tussen de patiënt en de begeleider te zien. Maar soms was het glashelder wie de patiënt was… wanneer je in de ogen van de ander keek, leek het net… of die ander naar een andere wereld keek… een onvoorstelbaar schitterende wereld waarin harmonie en ware-liefde centrale thema’s zijn. Op zo’n moment was het alsof mijn wereld letterlijk tot stilstand kwam… alsof ik weer in de ogen van mijn dochter keek… in de dagen voor haar overlijden. Zodra ik mij weer bewust werd van mijn omgeving kon ik aan de blik van de ander zien dat we elkaar begrepen… en op de een of andere manier… ook met elkaar verbonden waren.

De sfeer in de wachtkamer veranderde… het werd onrustig. Twee vrouwen kwamen binnen. De een gelaten, stil en naar binnen gericht. De ander onrustig en ietwat geagiteerd. Het was bijna onmogelijk om niet naar het gesprek te luisteren.

Het gesprek ging over het gegeven dat de patiënt het weliswaar ontzettend fijn vond en de ander ook heel dankbaar was dat deze haar dagelijks naar het ziekenhuis bracht, de patiënt toch iets terug wilde doen als blijk van waardering. Maar ondanks dat de ander het met liefde deed zonder daarbij iets terug te verwachten, voelde de patiënt zich bezwaard.

Ik kon met die twee mensen meevoelen omdat ik ook iemand begeleid en daar af en toe ook een dergelijk gesprek plaatsvindt.

Inmiddels ben ik van mening dat gevierd zou moeten worden dat mensen bereid zijn elkaar te helpen zonder daarvoor een tegenprestatie te verwachten. En tevens dient te worden gevierd dat een (ernstig) zieke patiënt bereid is om de hulp van een ander te accepteren… want ook dat is voor die patiënt (soms) moeilijk te aanvaarden.

Persoonlijk ben ik ook van mening dat dergelijke momenten niet moeten worden gevierd omdat de patiënt nog in leven is… nee, iedereen, of die nu gezond of ziek is, moet in mijn ogen immers iedere dag vieren en alles uit het leven halen wat er menselijkerwijs ook maar inzit.

Maar het mooiste vind ik nog wel dat uit een aantal gesprekken bij mij het beeld ontstond dat je in moeilijke situaties hulp krijgt van mensen waarvan je het in eerste instantie niet zou hebben verwacht.

Het blijkt maar weer, er zijn vele engelen onder ons.

(104) Alsof het zo had moeten zijn

Op 3 december 2018 bestond de Stichting Jouw Rouwverwerking (de Stichting) 5 jaar. Ja, 5 jaar alweer. Wat gaat de tijd toch hard.

De oprichting van de Stichting Jouw Rouwverwerking is een van de resultaten van de invulling van de laatste wens van mijn dochter Anne Birgit, toen zij in 2000 op 21-jarige leeftijd overleed. Zij wilde dat ik mijn ervaring ging inzetten om mensen te helpen met het verwerken van hun rouw. Dat moment, toen ik haar beloofde haar wens te realiseren, kan ik mij nog steeds helder herinneren, alsof het gisteren was gebeurd. Toen had ik echter nog geen enkel idee wat het voor mij persoonlijk zou gaan betekenen. Laat staan dat ik een idee had hoe ik de ommezwaai zou kunnen maken van het managen van complexe multidisciplinaire projecten naar rouwverwerking, maar uitdagingen ga ik zelden uit de weg. Een eenmaal gemaakte belofte is voor mij “heilig,” zeker wanneer het de invulling betreft van de laatste wens van je dochter.

In 2011 drong Mary-Anne, mijn echtgenote, vlak voor haar overlijden er op aan om de laatste wens van onze dochter te realiseren.

Toch heeft het uiteindelijk nog tot 2013 geduurd voordat ik het lef had om met de invullingvan mijn belofte te beginnen. Achteraf gezien was die lange periode noodzakelijk. In die periode mocht ik complexe internationale projecten managen met een soms onmogelijk hoge werkdruk. De medewerkers kwamen overal van de wereld vandaan, met verschillende achtergronden, talen, culturen en verschillende interpretaties van woorden, meningen en begrippen. Het zelfde gold voor de klanten waarvoor wij werkten. Na het overlijden van Mary-Anne was ik in de daaropvolgende jaren steeds langer en steeds verder van huis. Het leek alsof ik vluchtte in mijn werk. Het was niet alleen vluchten, het was ook de uitdaging die ik aanging. In die periode gaf ik voornamelijk leiding aan mensen in de meest uiteenlopende situaties… het was ook de periode dat mijn gouden teams ontstonden. Alsof het zo had moeten zijn… die periode bleek de opgedane ervaring, hoe om te gaan met de meest uiteenlopende mensen, een goede voorbereiding te zijn voor de invulling van de laatste wens van mijn dochter Anne Birgit.

In de zomer van 2013 begon ik eindelijk te schrijven over mijn rouw en de verwerking van mijn rouw. Het was ook de periode waar ik bij toeval in het NRC de artikelen tegenkwam van Gijsbert van Es over de verwerking van rouw. Het centrale thema van de artikelen van Gijsbert was hoe mensen 10 tot 15 jaar later omgingen met hun verdriet van het verlies van een dierbare. In de aanloop naar het interview eind 2013 ontstonden ook de ideeën hoe ik mijn belofte aan mijn dochter kon invullen. Het resultaat was dat in december 2013 de Stichting Jouw Rouwverwerking werd opgericht en een interview door Gijsbert in het NRC werd gepubliceerd over de verwerking van mijn rouw 13 jaar na het overlijden van mijn dochter en hoe ik haar laatste wens wilde concretiseren. Alsof het zo had moeten zijn… op dat moment vielen stukjes van de puzzel op hun plaats. 

Het uitgangspunt voor de Stichting werd in 2013 ondermeer omschreven als:

“Het persoonlijk verlies dat mensen doormaken kun je nauwelijks voorstellen anders dan door diegenen die dit eerder hebben ervaren en bereid zijn de lessen die zij daarbij hebben geleerd met anderen te delen en hen te laten zien dat er wel degelijk een licht is aan het einde van de tunnel.”

Een paar jaar later kwam ik erachter dat het licht aan het einde van de tunnel niet belangrijk is, maar het licht dat in jouzelf zit. Dat licht in jouzelf is echter belangrijk en het zal je altijd in veiligheid brengen [1]. 

In de zomer van 2017 constateerde ik dat ik op een punt was gekomen dat ik daadwerkelijk kon zeggen dat ik mijn overleden dierbaren heb losgelaten en dat zij daarmee verder kunnen gaan op hun pad in het universum waar zij nu zijn. Hun aanwezigheid kan ik weliswaar niet meer voelen maar op de een of andere manier besef ik dat we altijd met elkaar verbonden blijven. Tegelijkertijd gaf mijn gevoel ook duidelijk aan dat de verwerking van mijn rouw weliswaar was afgerond, maar dat dit naar mijn mening nooit voltooid zou zijn. Zo zijn er nog steeds momenten dat ik aan AnneBirgit en Mary-Anne terugdenk, dan voelt mijn verdriet als een zachte pijn.

Wat ik in die zomer ook ontdekte was dat ik voorbijging aan onnodig gedoe, onzin gesprekken of onzin discussies. Het voelde alsof ik een volledig nieuw leven moest samenpersen op dat deel van mijn levenspad waarop ik toen liep. Het werd mij ook duidelijk dat ik gebruikmakend van alle lessen die ik had geleerd, definitief verder kon met een leven vol blijdschap, kansen en vooral nieuwe uitdagingen.

Nu, in december 2018 is mijn beleving en het beeld van die zomer in 2017 alleen maar versterkt. Bijna iedere dag verbaas ik mij weer van de nieuwe kansen en mogelijkheden die ik op mijn levenspad tegenkom. Alsof het zo had moeten zijn… het is voor mij een bevestiging dat de aanpak van de Stichting voor mij persoonlijk heeft gewerkt… en tegelijkertijd is het voor mij een bevestiging dat ik met de juiste dingen bezig ben.

Terugkijkend, ja makkelijk gezegd als het meeste achter de rug is… terugkijkend, ben ik voor mijn gevoel sterker geworden… en gaat het tijdens de verwerking van rouw niet alleen over verdriet… maar juist ook over liefde, blijheid en geluk.

  1. “Er is niets wonderbaarlijks aan een wonder” – De essentie van White Bull, 1e druk, blz. 72, door Ian Graham, uitgeverij Happy View.

(103) Momenten die bepalend zijn voor het verdere verloop van je leven

Wat er ook gebeurd in jouw leven, er zijn altijd krachten die jou verder helpen. Het is misschien niet op de manier die jij wilt, maar die jou wel verder helpen met welke puzzels dan ook die je op je levenspad tegenkomt. Je moet er wel om durven vragen!

Het zal je maar overkomen

Het zijn van die momenten die bepalend zijn op je levens pad.

Van die momenten vlak na de geboorte van je kind of zomaar tijdens een gesprek

Wat ook de reden is, maar de kinderarts is na collegiaal overleg van mening dat jullie pasgeboren kind niet lang te leven heeft en geeft als advies geen geboorte kaartjes te sturen naar familie en vrienden. Hoe ga je daar als kersverse ouders mee om?

Pap, waarom moet ik altijd die pillen slikken en telkens voor controle naar het ziekenhuis? Hoe leg je aan je dochter van 8 jaar uit dat dit noodzakelijk is om haar lichaam in goede conditie te houden omdat verwacht wordt dat haar leven toch al zo kort zal zijn? Hoe gaat je dochter om met het gegeven dat haar geen lang leven is gegund op deze wereld?

Van die momenten waarbij sterven eminent is

We hebben bij u botkanker gevonden dat in een vergevorderd stadium is. We verwachten dat u misschien nog 3 maanden heeft. Wat gaat er door je heen wanneer je zo’n bericht krijgt? Hoe ga je daar mee om? Hoe leg je dat aan je partner en je familie uit? Hoe gaat je partner om met zo’n bericht… en je familie?

Pap, wil je mij helpen, ik kan niet meer… hoe graag ik ook bij jullie wil zijn, ik heb de energie niet meer. Hoe beantwoord je de vraag van je dochter van 21 jaar die alles in haar leven heeft gegeven dat ze mogelijkerwijs kon geven en echt niet meer verder kan? En hoe help je haar terwijl jezelf… in en in verdriet hebt omdat je letterlijk kan zien dat ze hard achteruit gaat en binnenkort gaat sterven.

Van die momenten waar je een ernstige waarschuwing krijgt

Je droomt een aantal keren vlak achterelkaar dat je binnenkort gaat sterven als je niet naar de dokter gaat. Hoe ga je om met dergelijke dromen? Negeer je gewoon de droom als pertinente onzin of… ga je naar de dokter?

Je bent bij een specialist op consult… en krijgt na afloop te horen dat het goed zou zijn je op het ergste voor te bereiden. Hoe ga je om met het gegeven dat de kans op ongewenste bijverschijnselen of erger, groot is tijdens en na een operatie?

En dan komen de vragen

En dan komen de vragen waar maar geen eind aan lijkt te komen. Vragen waar je niet altijd het antwoord op weet. Vragen waar je geen idee hebt hoe te handelen.

Hoe ga jij om met het gegeven dat je leven ineens veel korter (b)lijkt te zijn dan je in eerste instantie had verwacht? Hoe ga je om met het gegeven dat je leven ineens een heel andere wending heeft genomen dan je had verwacht? Dat je nog zoveel wilt doen in je leven, maar dat je lichaam het gewoon niet meer kan opbrengen. Hoe gaat je familie om met dit gegeven? En je vrienden, hoe gaan zij daarmee om? Hoe gaan jullie met elkaar om? Wie steunt elkaar?

Ja, wie steunt elkaar eigenlijk? En hoe dan?

Je kan niet zomaar hulp aanbieden

Wanneer ik aan mijn dierbaren denk, dan ben ik er voor hen wanneer zij tegen emotionele vraagstukken aanlopen waarin hun leven ineens veel ingewikkelder, veel korter lijkt te zijn dan zij in eerste instantie hadden verwacht? Betekent dat, dat ik er voor hen spontaan zal zijn? Integendeel, zij moeten er wel om vragen. Zij moeten wel de behoefte hebben dat ik er voor hen ben. Het betekent ook dat ik, als positief antwoord op hun vraag, mijn commitment voor de volle 100% moet aangaan. Zij moeten immers het vertrouwen hebben dat wat er ook gebeurt, ik er voor hen zal zijn… altijd!

Niet iedereen heeft het besef wat het betekent om hulp aan te bieden

Mensen die met de beste wil hun hulp aanbieden hebben, vaak geen benul wat zij kunnen betekenen voor de ander; hoe zij hulp kunnen en vooral blijven geven en hoeveel (emotionele) energie dat voor iedereen kan kosten. Energie waar die ander steeds minder… en minder… en minder… over beschikt.

Wanneer je er voor de ander wilt zijn, zal je de empathie moet kunnen opbrengen en het begrip moet kunnen opbrengen wat die ander allemaal meemaakt, allemaal voelt. Dat is niet eenvoudig. Zeker niet wanneer je zelf nooit het proces hebt doorlopen wat die ander op dat moment meemaakt. Zeker niet wanneer je elkaars partner bent. Zeker niet wanneer een van jullie beiden gaat overlijden en jij achterblijft. Er wordt veel van je gevraagd en dat moet je wel kunnen opbrengen… blijven opbrengen… hoe zwaar dat ook is. Je moet er wel met heel je hart voor de volle 100% voor blijven gaan.

Moeilijke onderwerpen moet je met elkaar kunnen bespreken

Wanneer de ander met jouw vraagstukken over leven en dood wil bespreken, dan moet jij dat ook kunnen. Vraagstukken (zoals is er een god en wie is dat dan, is er een hemel en een hel, is er leven na de dood) waar je vanuit de verschillende culturen en geloven op verschillende manieren naar kunt kijken. Wat in ieder geval belangrijk is, is dat wanneer je er voor de ander wilt zijn je de ander niet mag afwijzen omdat deze anders denkt en voelt. Dat is immers voor iedereen persoonlijk.

Wees niet onmenselijk

Als buitenstaander mag je niet luchtig reageren op de situatie; dat het allemaal wel meevalt; dat je weet hoe de ander zich voelt. Als er iets is wat zeker is, is dat je als buitenstaander geen idee hebt waar de ander mee worstelt, wat de ander allemaal voelt en hoeveel pijn of verdriet dat allemaal kan doen. Kortom, wanneer de ander zegt dat deze pijn heeft, bang is, niet weet wat deze moet doen… dan is dat zo!

Wees niet wreed

Wees niet wreed naar de ander wanneer je niet aanvaardt, niet wilt aanvaarden of zelfs ontkent dat de ander ernstig ziek is wanneer deze dat zegt. Het is niet zo je dit altijd aan de buitenkant kan zien.  Wanneer de ander aangeeft dat deze ernstig ziek is dan heeft deze blijkbaar behoefte om daar met jou over te praten. Dat wil niet altijd zeggen dat jij daar op dat moment de behoefte aan hebt… misschien omdat je niet weet hoe je daar mee kan omgaan… of omdat je dat eng vindt. Dat is niet erg maar wees dan wel zo eerlijk naar de ander… en vooral naar jezelf… door het naar elkaar uit te spreken. Dan schep je geen verwachting naar de ander… dan schep je duidelijkheid.

Natuurlijk mag je samen plezier maken

Natuurlijk mag je lachen, samen grappen maken, de ander blij maken, juist met de ander plezier maken is heel goed waardoor jij en vooral de ander weer een diamant kan verzamelen. Een diamant die voor mij een moment van geluk betekent, van warmte, van liefde, van vriendschap. Al is mijn dag nog zo slecht, zodra er een moment is dat voor mij een diamant is dan is mijn dag OK.

Er zijn niet altijd antwoorden beschikbaar

Niet op alle vragen kunnen antwoorden gegeven worden… verzin dan geen antwoorden en wees eerlijk naar elkaar. Dat is niet altijd even gemakkelijk, want soms krijg jij daardoor het gevoel dat je de ander in de steek laat… maar dat is niet zo… je eerlijkheid en het er voor de ander zijn staat op een veel hoger plan dan het niet kunnen geven van een antwoord op een vraag.

Bij vraagstukken over leven en dood komt eigenbelang om de hoek kijken

Degene die gaat sterven heeft het er zelf al moeilijk genoeg mee. Zijn of haar mening of overtuiging dat er wel of geen leven na de dood is speelt daarbij een grote rol. Het geloof en culturele achtergronden spelen een grote rol. Wat jij daarvan vindt mag in mijn ogen geen rol spelen, alleen wat de stervende daarvan vindt is op dat moment belangrijk.

Net zoals de stervende hebben ook de dierbaren het moeilijk! Het is mijn mening dat deze dierbaren, als ze dat toch al niet doen, hun eigenbelang met betrekking tot de stervende opzij moeten zetten. Kom niet aan met opmerkingen dat de stervende alles in het werk moet stellen, moet proberen om weer beter… weer gezond te willen worden. Waarom zou je iets vragen? Omdat je die ander niet kan missen? Alle opties waren al onderzocht. De stervende wist zelf al veel eerder (onbewust) dat deze zou gaan sterven.

Geef (uiteindelijk) de stervende toestemming om naar Huis te mogen gaan. Persoonlijk heb ik mogen ervaren wat het voor de stervende betekent wanneer je toestemming geeft dat deze mag vertrekken… naar Huis mag. Ik zal het nooit het moment vergeten dat ik mijn zojuist overleden dochter met een stralende glimlach op haar gezicht zag.

Tot slot

Ik kan nog veel meer punten toevoegen aan deze lijst, maar naar mijn mening gaat het om de volgende punten:

Wanneer je er voor de ander wilt zijn zal je de empathie moet kunnen opbrengen en het begrip moeten kunnen opbrengen wat die ander allemaal meemaakt en allemaal voelt. Dat is verre van eenvoudig. Zeker wanneer je zelf nooit hebt meegemaakt wat de ander op dat moment doorloopt.

Dat geldt nog meer wanneer je elkaars partner bent. Zeker wanneer een van jullie beiden gaat overlijden en jij achterblijft. Jij hebt er niet om gevraagd, maar van jou als partner wordt zondermeer gevraagd je gelofte naar de ander te vervullen… “tot de dood erop volgt.” Dat moet je wel kunnen opbrengen… blijven opbrengen… hoe zwaar dat ook is. Je moet er wel met heel je hart voor de volle 100% voor blijven gaan. En als partner doe je dat toch… dat is toch heel gewoon.

Wat er ook gebeurd in jouw leven, er zijn altijd krachten die jou verder helpen. Het is misschien niet op de manier die jij wilt, maar die jou wel verder helpen met welke puzzels dan ook die je op je levenspad tegenkomt. Je moet er wel om durven vragen!

(101) Loslaten

Loslaten. Geloof in jezelf, geloof en vertrouw erop dat niets voor niets is… soms maakt het moeilijke in ons leven juist de keuze om naar onszelf te kijken! Het komt goed.

Vraag hulp om jezelf te herstellen. Alles is een keuze… de keuze maak jij… jij alleen laat het toe… of niet.

Loslaten is heel lastig en moeilijk… maar niemand anders kan dat stuk voor jou oplossen. Daarom is het beter om dit zo snel mogelijk te ervaren… om nieuwe ruimte te creëren voor nieuwe dingen… positieve dingen.

De oude energie… de angst… de zorg… het moeten… het veroordelen   … het beoordelen… opgelegde gevoelens van jezelf of de ander… emoties… overtuigingen… dat alles mag nu loskomen… dat alles mag u loslaten.

Wees dankbaar en zie dit als een zegening… als een verrijking om verder te mogen gaan… om jezelf weer te omarmen… om jezelf lief te hebben. Dat is de sleutel die de nieuwe deur doet openen… let maar op.

Wees jezelf… wees blij met jezelf… lach om jezelf en met jezelf… gun jezelf datgene wat je een ander gunt… om echt de nieuwe energie die je voelt… de nieuwe energie die je doet beseffen: “Zo wil ik niet verder!”

Echter, deze stap zal jij moeten zetten en kan jij alleen zetten met al je energie… met al je passie… al je Zijn… om het echt te ervaren… om het echt te voelen en te mogen delen.

Het is heel simpel.

Nodig de nieuwe energie uit en zeg vaarwel tegen de oude energie… bedank de oude en omarm de nieuwe alsof je een goede vriend omhelst.

Je mag het doen… en je zult je opgelucht voelen omdat de angst, de zorg, het moeten je niet meer vasthoudt… je zult je opgelucht voelen omdat je openstaat voor het nieuwe… het nieuwe dat je weer laat voelen zoals je echt bent.

Soms is het onverklaarbaar waarom dingen gebeuren, merkbaar voelbaar zijn, zonder reden. Maar als we diep binnen onszelf kijken… dan zien we of voelen we soms dat plekje waar je niet altijd naar toe wilt… om echt te voelen… omdat je denkt: “Dat kan toch niet meer?”

Het gaat goed, echter ben je datgene vergeten wat je hebt opgeslagen in je cel… in je diepste Zijn… in je Ziel… omdat je verder moest… niet zeuren, niet piepen, gewoon verder gaan. En juist nu dat alles goed gaat voel je je niet goed… moe… en niet lekker.

Het stuk loslaten dat je zo heeft gekwetst, zo heeft teleurgesteld… komt nu naar boven… omdat je de rust hebt… de stilte hebt… de tijd hebt… om het nu echt te mogen voelen.

Voel, ervaar en kijk waar het zeer doet. Kijk waar het zich openbaart als je eerlijk kijkt vanuit de ogen van je Ziel, vanuit de ogen die je niet altijd wilt zien en voelt op dat plekje… op dat verscholen plekje… maar heel eventjes, 5 minuten, dat mag… en dan weer gewoon laten…loslaten en kijken wat er gebeurt.

Het komt goed! Geloof in jezelf, geloof en vertrouw erop dat niets voor niets is… soms maakt het moeilijke in ons leven juist de keuze om naar onszelf te kijken… een kruispunt met daarop een keuze… jouw Keuze,  waar wil ik naar toe.

Ga daarheen met je gedachten en leef en geniet van dit moment in het nu. Vooral niet piekeren over morgen… nee er is nu zoveel moois… zoveel goeds om je heen en in jou.

Omarm je gezin, je werk, je familie, je vrienden, je huis, je auto …noem het op… en… straal dat uit!