Categorie: Leermomenten

Er zijn altijd van die momenten waar je een leermoment meemaakt. Dit is de plek waar je deze met anderen kunt delen.

(128) Lach met heel je hart, ondanks jouw rouw

Geschatte leestijd: 4 minuten

Lach met heel je hart na rouw en verlies

Mensen gaan in het algemeen verlies en rouw uit de weg. Men weet niet altijd hoe te reageren, wat te zeggen naar een rouwende. Van onderwerpen als verlies, rouw of de dood wordt men verdrietig, somber, stil. Maar waarom zou je niet mogen of kunnen vieren dat de ander, jouw overleden dierbare … dat die speciale ander op de een of andere manier de taken in het leven heeft volbracht en naar Huis mag. Waarom zou je dat niet mogen vieren? Lach met heel je hart ondanks je rouw!

Bewustwording

Kortgeleden, na een gesprek met een vriendin, constateerde ik dat ik met haar had zitten schateren van de lach. Die lach kwam diep van binnen … vanuit mijn kern … mijn ziel.

Lach ... vanuit je kern ... vanuit je ziel.
Vanuit mijn ziel

Uren later drong het pas tot mij door dat ik dit sinds het overlijden van mijn dochter Anne Birgit, inmiddels alweer meer dan 20 jaar geleden, zelden had gedaan! En door het overlijden van mijn echtgenote Mary-Anne, alweer 10 jaar geleden, was ik ook niet bewust bezig met hoe ik mij echt voelde … hoe ik zelf in het leven stond. Ondanks dat ik in die jaren toch ook aan mijzelf heb gewerkt … alleen … of met anderen. Toch heb ik in die jaren ook kunnen genieten van het leven … plezier gehad in het leven. Maar ondanks dat alles … of misschien juist door dat alles … voelde die bewustwording dat ik had geschaterd van de lach … voelde die bewustwording voor mij als een donderslag bij heldere hemel.

Een ambivalent gevoel

Die bewustwording van dat schaterlachen diep vanuit mijn hart gaf een ambivalent gevoel. Aan de ene kant smaakte het naar meer … wilde ik veel vaker kunnen lachen met heel mijn hart, ondanks mijn rouw. Maar aan de andere kant waarom had ik dat niet eerder bij mijzelf ontdekt … was ik dit mij niet eerder bewust geworden?

Ja, ik had vaak gelachen en plezier gehad na het grote verlies van mijn beide zielenmaatjes … maar op de een of andere manier was het niet echt … klonk het niet echt … alsof er iets ontbrak … iets diep vanbinnen.

En dan ineens … ineens kom je uitspraken van “verken je geest” op Facebook tegen als “Het is opvallend dat een glimlach twee uiteenlopende betekenissen kan hebben … je kunt ermee laten zien hoe goed je je voelt … en … ermee verbergen hoe slecht je je voelt.” Of een uitspraak als “De mensen die het meest lachen, zijn de mensen die het meest hebben geleden.” Ja, die uitspraken kwam ik ineens tegen nadat mij bewust was geworden dat ik had zitten schateren van de lach. Of vielen dergelijke uitspraken eerder niet bij me op? Ik weet het niet.

Licht en Liefde

Ik wil mijzelf helen en/of geheeld worden opdat na al het verlies en verdriet dat ik tot nu toe heb meegemaakt ik … weer echt kan schaterlachen van plezier … echt kan genieten van het leven … en echt kan vertrouwen op mijzelf … liefde en licht in mijn leven weer centraal staan. Maar dan moet ik wel naar binnen, naar mijn gevoel, naar mijn hart … naar mijn ziel? Durf ik dat wel? Gaat mij dat lukken … of … Met hulp van anderen, professionele ervaringsdeskundigen, zou dat zeker moeten kunnen.

Tegelijkertijd met dat inzicht voel ik een diepe rust bij mij naar binnen komen … alsof ik nu eindelijk op mijn levenspad de sprong durf te maken naar dat gedeelte van het pad dat vol met obstakels ligt. Of zoals Frank A. Clark het beschrijft: “Als je een pad zonder obstakels vindt, dan leidt het vermoedelijk nergens heen.”

Conclusie
Durf dat pad op te gaan … dat pad met de vele obstakels en laat je verrassen door de wonderbaarlijke ontmoetingen en lessen die je daar mag leren. Blijf dat pad koesteren met Liefde en Licht.
Blijf dat pad koesteren met Liefde en Licht

Durf dat pad op te gaan … dat pad met de vele obstakels en laat je verrassen door de wonderbaarlijke ontmoetingen en lessen die je daar mag leren. Blijf dat pad koesteren met Liefde en Licht. Laat zien wat een prachtig mens die ander was … die dierbare die jij hebt verloren. En laat tegelijkertijd zien wat een prachtig mens jij bent en dat je ondanks jouw verlies en rouw stralend in het Licht en de Liefde van het Leven mag staan. Vier dat en lach met heel je hart en ziel, ondanks je rouw!

(127) Pap, ik heb je zo gemist

Pap, ik heb je zo gemist

Het verhaal begint bij de enige keer dat ik mij bewust kan herinneren dat ik mijn vader zag. Het eindigt bij het enorme gemis tijdens de opvoeding van mijn zoon. Ja Pap, ik heb je enorm gemist … achteraf.

Ik kan mij als 3-jarige nog heel goed het beeld van mijn vader herinneren waarover het verhaal in deze blog gaat. Er zijn nog meer beelden maar … vermoedelijk zijn dat foto’s geweest die door de vele verhuizingen in de loop der jaren geleidelijk zijn verdwenen. Dat ene beeld, inmiddels alweer 70 jaar geleden, waar deze blog over gaat, staat mij nog glashelder voor de geest. Alhoewel, het lijkt alsof ik nu door een vergrootglas kijk. Het gezicht van mijn vader is tot in alle details te zien. De rest van de ruimte waarin hij is, is vaag, vager, … vaagst.

Zoals ik het mij nu herinner
Ik zie mij als 3-jarige op mijn knietjes in de gang van het huis van mijn grootouders zitten en speel met een blauwgrijze houten gereedschapskist van mijn Grootvader.
De gereedschapskist

Ik zie mij als 3-jarige op mijn knietjes in de gang van het huis van mijn grootouders zitten en speel met een blauwgrijze houten gereedschapskist van mijn Grootvader. De deksel had ik uiteindelijk open gekregen en er bleek niets in de kist te liggen. Aan de geluiden achter mij kon ik horen dat mijn Grootmoeder in de keuken bezig was. Verder was het huis stil, heel erg stil en … zoals ik het nu weer beleef en het gevoel van dat moment bij mij laat binnenkomen … voelt het in het huis alsof er ergens op werd gewacht … alsof er iets heel intens … iets heel belangrijks stond te gebeuren.

Dan gaat de voordeur open en mijn Moeder komt binnen. Zodra ze mij ziet komt er een brede lach op haar gezicht en ik ben blij dat ik haar ook weer zie. Ze vraagt of ik meega naar mijn Vader. Natuurlijk wil ik dat. Ze pakt mij op en draagt mij naar boven, naar de kamer waar mijn Vader ligt. Het is de kamer waarin ik nooit mag komen. Hij heeft tbc en iedereen is zo ontzettend bang dat hij mij zou kunnen besmetten dat ik absoluut niet bij hem mag komen.

Mijn Vader is net wakker geworden en terwijl mijn Moeder op een afstandje van het bed met mij op haar schoot op de grond gaat zitten, draait hij zich op zijn zij. Wanneer hij mij in de gaten krijgt verschijnt er een stralende lach op zijn gezicht. Zijn ogen glanzen helemaal, zo blij is hij. Zo veel energie en liefde die hij naar mij uitstraalt. Het is een contact van oog naar oog … van ziel naar ziel … kort en intens. Het voelt als een afscheid … alsof hij weet dat hij mij nooit meer zal zien.

Mijn Moeder tilde mij weer op en we gingen weer naar beneden. Het duurde veel te kort. Ik wilde weer naar hem toe maar, dat mocht niet. Ze waren zo bang dat ik ook besmet zou worden met tbc. Dat mocht gewoon niet gebeuren.

Jaren later

Jaren later hoorde ik van mijn Moeder dat mijn Vader een paar weken later was overleden. Mijn Moeder en Grootouders hebben nooit echt over mijn Vader willen praten; zo voelde dat bij mij. Pas vele jaren later tijdens de opvoeding van Mervyn, mijn zoon, begon ik mijn Vader enorm te missen. Ik had zo graag met hem over de opvoeding van een zoon willen praten. Hoe zou hij mij hebben opgevoed en waar zou hij tegenaan zijn gelopen. Wat had hij achteraf anders willen doen. Zodat ikzelf niet met “trial and error” mijn Zoon had hoeven op te voeden. Het aantal mislukkingen staat bij mij als vader naar mijn zoon in schril contrast met het beetje dat wel lukte. Het was mijn Vader echter helaas niet gegund mijn opvoeding en dat van zijn kleinkind mee te mogen maken. Pap, ik heb je zo gemist!

Waar ik mij weer bewust van werd

Wat ik tijdens het schrijven van deze blog weer eens besefte is dat het geheugen een fantastisch instrument is. Je kan niet alles uit je geheugen zomaar terughalen. Daar zijn meestal triggers voor nodig, zoals een geur, een kleur, een klank, een beeld of een emotie. Een van de triggers bij mij was een zielenreis waar je onder hypnose teruggaat naar je verleden. Een andere trigger was kortgeleden tijdens een opleiding over verlies en rouw bij jongeren. Wat ik inmiddels ook besef … misschien weer besef … is dat de gevolgen van een verlies en rouw (vele) jaren later weer naar boven kunnen komen. Tijd heelt niet alle wonden, er blijven altijd littekens over. Het is wat het is.

(110) De schaduwzijde van rouw

De schaduwzijde van rouw gaat over het gegeven dat verlies aanleiding kan zijn tot een nog groter verlies door zaken die in de periferie van de rouwende een rol spelen.

Het verlies van een dierbare

De schaduwzijde van rouw? Is er dan een lichtzijde in rouw? Alles is relatief, je zou het kunnen zien als het verschil tussen de schemering met een schitterende ondergaande zon en als schaduwzijde de nacht.

Het rouwproces over het verlies van een dierbare kan ingewikkelde vormen aannemen. Ik wil het nadrukkelijk niet over complexe rouwverwerking hebben, maar over een vorm waar vele zaken in de periferie van de rouwende een rol spelen. Ik noem dat de schaduwzijde van rouw. Een vorm die bij jou kan leiden tot uitgestelde rouw en alles daar tussenin.

Rouw als de ondergaande zon

Bij de ondergaande zon als beeldvorming voor jouw rouwverwerking, beperkt rouw zich tot de verwerking door jou van het verlies van een dierbare.

Bij deze beeldvorming gaat het hierbij niet alleen over de (soms) moeilijke momenten in jullie leven samen … maar vooral over die geweldige momenten die jullie samen hadden. Het gaat over een leven, dat wanneer iemand je zou vragen of je alles weer over zou willen doen … inclusief alle diepe dalen en hoogtepunten … je onmiddellijk met ja zou beantwoorden.

Misschien een schrale troost, maar geregeld wordt gezegd dat hoe dieper de rouw hoe groter de liefde was tussen jou en de dierbare die je verloor. Alleen, op dat moment schiet je er niets mee op … die ander is er immers niet meer en je kan deze daardoor geen knuffel of geen kus meer geven.

De schaduwzijde van rouw

De schaduwzijde van rouw gaat over het gegeven dat het verlies aanleiding kan zijn tot een nog groter verlies door zaken die in de periferie van de rouwende een rol spelen.

Naast het verlies van je dierbare krijg je ook nog eens te maken met aspecten die het gevolg zijn van hoe anderen met datzelfde verlies omgaan. Dat kan ontstaan door onenigheid tussen familieleden tijdens de voorbereidingen van de uitvaart … of juist erna. Bij de afhandeling van de erfenis of het testament … en het daardoor ook nog eens het verliezen van familiebanden. Door het zogenaamde glazendeur effect voor rouwenden verlies je ook vrienden. En tijdens de uitvaart van je dierbare belooft bijna iedereen dat je door hen wordt uitgenodigd. Alleen het resultaat is dat bijna niemand hun beloften nakomt.

Het verlies van een dierbare zou bij jou zelfs aanleiding kunnen zijn tot boosheid. Boosheid omdat je spijt hebt dat jouw laatste woorden niet die woorden waren die je eigenlijk had willen zeggen. Je voelt je misschien in de steekgelaten omdat je nu opeens wel al die zaken persoonlijk moet gaan afhandelen die vroeger jouw dierbare altijd deed. Misschien ontdek je over je dierbare zaken die al die tijd voor jou verborgen zijn gebleven. Het zou daardoor zomaar kunnen dat je boosheid zelfs omslaat in haat.

Misschien voel je je min of meer gedwongen om functies in het bedrijf van je dierbare over te nemen. Functies die je nooit had willen doen of uitvoeren omdat je daar de kennis of vaardigheden niet voor bezit.

Wanneer de schaduwzijde een belangrijke rol speelt bij je verlies dan is de verwerking van je rouw een wel (heel) ingewikkelde vorm van rouw te noemen. Het moge duidelijk zijn dat, net als iedereen, alleen jij de verwerking van jouw rouw kan realiseren. Maar dat wil niet zeggen dat een helpende hand kan worden geboden … een helpende hand in de vorm van begeleiding.

Hulp zoeken … maar hoe dan?

Hulp en begeleiding zou in eerste instantie gericht moeten zijn om tot bewustwording en inzicht te komen van wat er allemaal speelt bij jou (zeg maar inzicht in de delen van jouw puzzel); welke delen belangrijk zijn voor jou; en wat er gedaan zou kunnen worden om deze een plek te geven.

In tweede instantie zou gekeken kunnen worden welke delen van de puzzel jijzelf zou kunnen uitvoeren, of wie begeleiding of hulp zou kunnen aanbieden. En, niet te vergeten, waarom dan wel en waar die hulp aan zou moeten voldoen. Naast kennis en ervaring is vertrouwen wel de belangrijkste factor. Er bestaat daar een vuistregel voor: “Bij twijfel niet doen!”

Persoonlijk vind ik het belangrijk dat de rouwende weer zo snel mogelijk op eigen benen staat. Dat houdt in dat alle hulp of begeleiding die wordt gegeven slechts tijdelijk van aard is … van korte duur!

Nawoord

Rouw gaat niet alleen over het verlies van een dierbare. Er kunnen bijvoorbeeld ook parallellen worden getrokken met rouw naar aanleiding van een behandelbare maar ongeneeslijke ziekte tot en met een uitbehandelde terminale ziekte.

(109) Moderne helden

Allen die moeilijke situaties aanpakken, of een levensbedreigende ziekte. Soms lukt het, soms niet… maar ze blijven doorgaan!

Je komt moderne helden elke dag tegen … je merkt ze niet op! Je hoort ze niet! En toch kom je ze elke dag tegen.

De blog is dit keer geweid aan moderne helden. Het zijn allen die het gevecht aangaan om het tij te keren van de situaties waarin zij verkeren … of het gevecht aangaan tegen een ernstige of levensbedreigende ziekte die zij hebben. Het is een gevecht van lange adem. Soms lukt het … soms niet … maar ondanks alle tegenslagen blijven ze doorgaan. Het zijn ongelooflijk mooie en vooral krachtige mensen die een lichtend voorbeeld zijn voor ons allen! Ja, helden zijn het zeker!

Wat volgt is geen sprookje, het is een harde werkelijkheid

Zo was er de dochter die aan haar moeder vroeg of zij voor haar schoolproject de naam van een moderne held kon geven en ook kon vertellen waarom deze een held is. Het was geen vraag waarop de moeder direct een antwoord kon geven. De moeder vroeg aan mij of ik haar kon helpen en in een ingeving had ik voor haar een antwoord.

De moeder was gescheiden en zorgde alleen voor haar kinderen. De alimentatie werd ook niet echt geregeld door de vader aan haar afgedragen. Daar sta je dan. Hoe nu verder?

Om te kunnen overleven besloot de moeder om een eigen bedrijfje te starten met een dienstverlening dat haar lag. Het was nodig dat zij een paar cursussen volgde. Ze moest wel … in haar ogen … en ze kreeg het met veel doorzettingsvermogen voor elkaar.

Net toen het bedrijfje begon te lopen, werd de moeder ziek. De diagnose die zij uiteindelijk kreeg, was dat ze kanker had. Het was weliswaar een vorm die behandelbaar was en mee te leven was … maar toch … de angst zat erin.

Mijn antwoord op haar vraag was dat iedere keer de moeder in de spiegel keek … ze naar mijn mening naar een held keek. Ondanks alle moeilijkheden, al het verdriet en de angst of het wel zou goedkomen … had ze het toch maar voor elkaar gekregen om een bedrijfje te starten zodat zij voor zichzelf en haar kinderen kon zorgen … en dat ze haar ziekte, weliswaar op de achtergrond nog vaag aanwezig, te boven was gekomen. Het maakt haar in mijn ogen … een held! Achteraf makkelijk gezegd … maar realiseer je wel dat de moeder die lange weg toch maar helemaal alleen heeft moeten afleggen.

Zo zijn er veel meer helden om ons heen

Je komt moderne helden elke dag tegen

Je komt moderne helden elke dag tegen. Het zijn mensen die ernstig ziek zijn en dat vooral niet aan anderen willen laten blijken … er met anderen niet over willen praten … om anderen niet te belasten met hun verdriet. Al was het maar om het stempel medelijden te vermijden, of om te voorkomen dat anderen hen bewust of onbewust uit de weg gaan … omdat die anderen zelf bang zijn of niet weten hoe zijzelf daarmee kunnen omgaan.

Al deze helden hebben ook … zeg maar zoiets als een kort lontje … ze hebben snel in de gaten of de interesse die van de ander uitgaat wel is gemeend … wel echt is! Ze doorgronden heel snel allerlei onzin verhalen die nergens op slaan.

Deze helden gaan ook gesprekken uit de weg waar anderen zeggen dat zij dat ook hebben meegemaakt, is het niet bij henzelf dan wel bij een ander, maar dan erger … vele malen erger. Soms gaat het zelfs zo ver dat onze held in hun ogen overdrijft. Wat je er ook van vindt … het is geen wedstrijd!

Daar komt nog bij dat de puzzels die onze helden moeten zien op te lossen … of voor de rest van hun leven mee moeten (leren) omgaan … vaak een proces van lange adem is. En omdat vaak aan de buitenkant het verdriet of de ziekte niet goed is te zien, zijn anderen na wat langere tijd verbaasd dat onze helden nog niet zijn genezen. Hoe empathisch ben je dan?

Veel mensen gaan bewust of onbewust onze helden uit de weg. Misschien is het omdat men de ziekte van de ander eng vindt … men er niets mee te maken wil hebben … men met een kant van het leven in aanraking komt waarvoor men bang is … een kant van het leven waar misschien de dood een rol speelt … een kant waar heel andere normen en waarden belangrijk zijn dan succes, schoonheid en status.

Een persoonlijke mening … of toch niet

Persoonlijk vind ik verdrietig dat men deze helden uit de weg gaat. Je loopt daardoor de kans mis om … ongelooflijk mooie en vooral krachtige mensen te ontmoeten … mensen die een lichtend voorbeeld zijn voor ons allen!

Alleen al daarom ben ik mijn dochter Anne Birgit voor eeuwig dankbaar dat zij mij op het pad van de Stichting Jouw Rouwverwerking heeft gezet. Ja, eeuwig … want hoeveel energie, plezier en dankbaarheid ik van mijn klanten en teams in mijn vroegere professionele leven ook heb mogen ontvangen, dat wordt bijna teniet gedaan door de aandacht en dankbaarheid die ik ontvang van onze moderne helden.

Ja, elke dag kom je deze moderne helden tegen. Ga ze niet uit de weg, luister naar ze, wees er voor ze! Aan alle helden … Chapeau!

(108) Er zijn van die momenten in je leven…

Er zijn van die momenten in je leven, soms zelfs na jaren, dat je terug bent bij dat moment… dat moment dat je zoveel pijn of verdriet had… verdriet, omdat je een dierbare verloor… pijn, omdat je ernstig ziek was… dat je dacht dat je genezen was en bleek, dat je weer kanker hebt… of…

Dergelijke momenten heb je nu eenmaal bij het verwerken van je verdriet of van je rouw… ook al is dat misschien alweer jaren geleden. Op dergelijke momenten schiet je weer in je verdriet… moet je misschien weer net zo heftig huilen als toen… doet het misschien weer net zoveel pijn als toen. Dat mag, ook al is het misschien na jaren, daar is niets mis mee!

Mensen om je heen… zelfs dierbare mensen zoals familie en vrienden… begrijpen er misschien niets (meer) van wat er bij jou op dat moment gebeurt. Wanneer er dan wordt gevraagd wat er aan de hand is… en je gewoon geen woorden weet te vinden wat je op dat moment voelt… ja, dan is ook dat OK.

Misschien helpt het wanneer je geen woorden weet… als antwoord op hun vraag… dat je deze muziek laat horen gespeeld door Lili Haydn – The Last Serenade. Tranen en begrip komen dan vanzelf wel. Misschien begrijpen ze… of misschien voelen ze… wat er bij jou aan de hand is. En misschien ook niet. Zolang jij het maar begrijpt!

De verwerking van rouw kan best wel een tijdje duren. Dat is heel normaal. Iedereen verwerkt rouw immers op een eigen manier.

Maar let wel, het moet niet zo zijn dat je in je verdriet blijft hangen. De rauwe rouw van vroeger moet wel zijn veranderd in de zachte pijn van het verdriet en het gemis van nu. Want als die rauwe pijn van toen… nu nog, na jaren, aanwezig is… dan zou het goed zijn om hulp te zoeken. Geef dan wel aan dat het om de verwerking van jouw rouw gaat! Veel mensen gaan ervan uit dat jij je rouw inmiddels hebt verwerkt. Niet iedereen legt na jaren direct het verband dat het bij jou nog om (uitgestelde) rouwverwerking gaat.