(133) Dag Annette, ik zal je missen

Geschatte leestijd: 4 minuten

Op zaterdag 18 juni 2022 is Annette, een dierbare vriendin, overleden … ze is naar Huis gegaan. Ik zal haar missen!

Zaterdag 18 juni is voor mij altijd al een bijzondere dag! Want 22 jaar terug, op diezelfde 18 juni, is mijn dochter Anne Birgit overleden. Beiden terminaal, en beiden veel te vroeg gestorven. Beiden hun leven beëindigend met het besluit: “Tot hier, en niet verder!”

Twee bijzondere vrouwen die bepalend zijn van de koers van mijn levenspad!

De laatste wens van Anne Birgit aan mij was mensen leren omgaan met hun verlies en rouw. Ik heb het haar beloofd! En ergens op dat toen voor mij volledig nieuwe pad als ervaringsdeskundige, kwam ik Annette tegen. Het voelde alsof zij op mijn pad werd gezet en dat het resultaat voor ons beiden ertoe zou doen. Eind mei vroeg zij aan mij of ik terminale patiënten … mensen die gaan sterven … wilde begeleiden op het laatste stukje van hun levenspad … omdat zij vindt, net als destijds mijn dochter … omdat Annette vindt dat ik daar goed in ben. Ik heb het haar beloofd!

De reis met Annette begon zo’n 6, 7 jaar geleden rond het moment dat bij haar werd geconstateerd dat die vreselijke ziekte, kanker, weer terug was. Wij zijn tijdens die reis steeds dichter naar elkaar toegegroeid. Dat kon haast niet anders. Door het helpen oplossen van de geregeld zware puzzels waar zij mee te maken kreeg en de daaraan verbonden keuzes, soms zelfs over leven en dood, groei je steeds meer naar elkaar toe.

Zo waren er de vele puzzels die zich vertaalden in CT-Scans, Pet-Scans, chemo’s, bestralingen … in behandelingen die leken aan te slaan … en later toch weer niet. Iedere keer was het weer zoeken naar nieuwe oplossingen. Het was om moe van te worden. Tot het moment dat er géén oplossingen meer waren! Dat was het moment waar onze gesprekken nog intenser … nog dieper werden.

Er waren puzzels die zich vertaalden in de omgang met de mensen om haar heen. Vrienden werden bekenden, bekenden vielen weg. We hebben er ons vaak over verbaasd.

Waar wij ons nog meer over verbaasden waren de onverwachte vrienden waarbij de relaties met Annette juist intenser werden … meer empathisch werden … meer diepgang kregen. Cadeautjes vond zij dat. In mijn ogen zijn het haar Gouden Vrienden.

Ondanks al dat verdriet kon Annette intens genieten … van de kleuren in de natuur … van de schoonheid en de geuren van de bloemen … van voorbijvliegende wolken aan een stralende hemel … van het strand, de zee, de zon… van meeuwen op het strand die zwevend in de wind het terras afloerden om wat lekkers weg te snaaien … en ze kon … intens genieten van de mensen die zij liefhad.

Annette, dank je dat je mijn maatje was tijdens mijn opleiding Omgaan met Verlies. Je was een maatje in de zin van het almaar blijven doorvragen waar we op dat moment mee bezig waren. Jij was de bron voor een aantal van mijn blogs (zoals: de wachtkamer of laat me niet alleen). Voor de invulling van één van de opdrachten die voor het afstuderen noodzakelijk waren gaf jij inhoud. Jij bent een bron voor het nog dieper inzicht krijgen in de laatste levensfasen van ons als mens. Dank daarvoor.

Annette, dank je voor het compliment dat je mij je ware zelf hebt laten zien … die van een sterke, stoere, trotse vrouw … die als een tijger haar klauwen uitslaat als je ook maar even aan haar kinderen komt … die een enorme drang tot overleving heeft … en als jij het in Annettes ogen verdiende, was haar niets te veel voor jou! Je hebt mij ook jouw kwetsbare kant laten zien … die van een jonge blije deerne dansend in de wei, met lange blonde haren wapperend in de wind en armen vol weidebloemen.

Dank Annette, dat ik je mocht begeleiden en dat je mij toeliet op vele delen van jouw pad.

Dag Annette, je zal gemist worden … ik zal je missen!

(116) Haar wereld staat stil

Hoe groot je verlies en je verdriet ook is, hoe je daarop ook reageert, hoe lang geleden het ook was, wat men daar ook van vindt, er is meestal wel een weg te vinden om uit dat diepe dal te komen van dat grote verlies en verdriet. Natuurlijk hoef je die weg niet alleen te vinden. Als jij dat toelaat kan je daarbij worden geholpen.

Haar wereld staat stil

Haar wereld staat al lange tijd stil. Bij Monica, een gefingeerde naam, is een borst verwijderd vanwege borstkanker en een jaar later verloor ze ook haar zoontje aan kanker, vlak voor zijn 8e verjaardag. Hoe heftig kan het leven zijn. Het is gewoon niet eerlijk.

Hoe heftig kan het leven zijn!

Inmiddels zijn we alweer een jaar verder in het leven van Monica. Ze heeft het nog steeds moeilijk om met dat grote verlies en verdriet om te gaan. Ja, wie niet? Ze is nog steeds snel moe en nog steeds kan ze zich onmogelijk concentreren. Alles in het leven om haar heen lijkt volslagen onbelangrijk … zeker wanneer je dat vergelijkt met dat enorme verlies.

“Ja,” zegt ze, “ik krijg niets uit mijn handen. Hou mij te goede, ik zou wel heel graag verder willen met mijn leven … maar … ik krijg het gewoon niet voor elkaar.”

Paniek

Paniek slaat toe wanneer de bedrijfsarts vindt dat Monica weer zou moeten kunnen werken. Snapt deze dan niet dat ik snel moe ben, dat ik mij niet kan concentreren.

Paniek slaat toe wanneer haar omgeving over van alles een mening heeft. Het overlijden van haar zoontje is toch alweer bijna een jaar geleden … de verwijdering van haar borst zelfs nog langer. Waarom zou je dan nog zo’n enorm verdriet hebben? Dan heb je je rouw toch verwerkt?

Paniek slaat toe wanneer Monica zich afvraagt hoe zij met al die reacties moet omgaan. Voor haar lijkt het wel alsof er twee werelden zijn … de wereld waarin zij leeft … en … de wereld waarin de mensen om haar heen leven. Ze kan zich soms zo eenzaam voelen.

Eenzaamheid

Het is alweer “even” geleden dat managers en collega’s van het bedrijf waarvoor ze werkt, geregeld met haar contact opnamen of langskwamen. Het lijkt wel alsof Monica voor hen niet meer bestaat. Behalve zo af en toe de bedrijfsarts en personeelszaken laat niemand meer iets van zich horen. Ze moet alles zelf uitzoeken en er alleen achteraangaan.

Waarom zien ze me niet?

“Snappen ze dan niet wat er bij mij en met mij aan de hand is?” zegt Monica. “Kan niemand mij een helpende hand bieden? Is dat zoveel gevraagd? Is er dan niemand die ook maar enigszins begrijpt hoe moeilijk ik het nu heb? De vraag ‘hoe het met mij gaat’ stellen ze eerder uit (sociale) beleefdheid dan dat ze het echt willen weten. Kan niemand ook dan maar enige empathie opbrengen?”

“Ik heb het al moeilijk genoeg om te dealen met mijn verlies en verdriet. Waarom moet ik rekening houden met een ander? Waarom houdt niemand rekening met mij? Is dat te veel gevraagd?” vraagt Monica zich af. “Niemand die mij ‘hoort.’ Niemand die echt naar mij luistert. Help!”

Kreet om hulp

Aan de ene kant lijkt voor Monica alles in het leven om haar heen volslagen onbelangrijk … zeker wanneer je dat vergelijkt met dat enorme verlies van haar. Niet alleen dat, maar aan de andere kant is Monica ook wel weer te trots om hulp te vragen.

En toch … wil Monica, zoals ze al eerder aangaf, graag verder met haar leven … maar … ze krijgt het alleen niet voor elkaar. Haar kreet om hulp is luid en duidelijk! Een kreet die nooit mag worden genegeerd! Door niemand!

Monica is uiteindelijk gehoord en mensen zijn stapje voor stapje samen met haar op pad gegaan. Haar wereld staat inmiddels niet meer stil maar is weer langzaam in beweging gekomen. Zoals het er nu naar uitziet gaat het met Monica wel weer goedkomen. De “littekens” van haar verlies en verdriet gaan echter nooit meer weg met als gevolg dat Monica op een andere manier in het leven komt te staan dan vroeger. Het is niet anders.

Conclusie
Er gloort hoop aan de horizon!

Hoe groot je verlies en je verdriet ook is … hoe heftig en emotioneel je daarop ook reageert … hoe lang geleden het ook was gebeurd … wat mensen in je omgeving daar ook van vinden of hoe zij daarop reageren … en hoe jij op dit (complexe) geheel ook reageert … er is meestal wel een weg te vinden om uit dat diepe dal te komen van dat grote verlies en verdriet.

Natuurlijk hoef je die weg niet alleen te vinden. Er zijn legio mensen die je daarbij kunnen helpen. Mensen als familieleden, dierbare vrienden, ervaringsdeskundigen, professionele hulpverleners of mensen uit je directe omgeving. Centraal staat daarbij dat jij bereid bent om hun hulp te vragen en te accepteren. Centraal staat ook dat zij jou die hulp kunnen en willen geven … en blijven geven zolang jij aangeeft dat nodig te hebben.

Voor het echter zover is moet wel duidelijk zijn dat hulp nodig is. Dat kan doordat jouw wereld in plaats van stil te staan weer in beweging begint te komen en jij, de rouwende, uiteindelijk begint te beseffen dat jij niet op eigen kracht je verlies of rouw kan verwerken. Dat kan ook door ons allen om ervoor te zorgen dat wij de rouwende, jij dus, niet alleen laten in het verwerken van het verlies of rouw.

In een notendop, wat er ook gebeurt, wij allen zouden zonder uitzondering met elkaar in contact moeten blijven … al was het alleen maar om elkaar te helpen wanneer een van ons hulp nodig heeft.

(114) Laat me niet alleen

Twee mensen die elk een eigen standpunt, een eigen mening hebben en hoe je het ook bekijkt, beiden hebben gelijk. Dat mag en daar is niets mis mee. Maar wanneer bij een van de twee heftige emoties een grote rol spelen, zoals verdriet, angst of pijn, dan is het belangrijk dat ieder begrip voor het standpunt van de ander kan opbrengen. Begrip, opdat de band tussen beiden daardoor niet verzwakt maar juist wordt versterkt!

Introductie

De huidige blog “laat me niet alleen” gaat over twee mensen met de gefingeerde namen Kathy en Tanya. Beiden hebben een verschillende mening over dezelfde situatie. Dat kan en dat mag. Maar, wanneer heftige emoties bij Kathy een grote rol spelen … dan is het belangrijk dat beiden hierover met elkaar kunnen praten … en … voor elkaars mening begrip kunnen opbrengen. “En wat dan nog” denkt u misschien. “Je mag toch een verschil van mening hebben?” Ja, dat mag. Naar mijn mening wordt het echter een ander verhaal wanneer bij Kathy een intens verdriet, rouw of een ernstige ziekte een rol spelen. Relaties kunnen verwateren of zelfs beëindigen; zoals bij Kathy die zich in de steek voelt gelaten. Wat u er ook van vindt, het gebeurt in het dagelijks leven en het doet mensen “pijn.” Dat wil toch niemand?

Kathy

Aan vriendinnen heeft Kathy geen gebrek en zij is net als mijn dochter Anne Birgit een prachtige jonge vrouw. Maar aan de buitenkant is echter niet te zien dat zij ernstig ziek is. En ook Kathy heeft de nodige klappen in haar leven moeten opvangen met als resultaat dat het schitterende licht dat zij in werkelijk is, maar zelden naar buiten komt.

Kathy heeft een hele reeks aan chemobehandelingen en bestralingen ondergaan. Tijdens het laatste consult bij de specialist gaf deze aan dat de behandelingen nog maanden in haar lichaam zullen doorwerken voordat er concreet iets over het resultaat kan worden gezegd.

Het is al de tweede keer voor Kathy in haar leven dat zij een dergelijke reeks behandelingen heeft ondergaan. Zij kan zich nog zó helder die eerste reeks behandelingen voor de geest halen. Hoe opgelucht en blij ze toen was nadat haar werd verteld dat zij vrij was van tumoren … dat ze het leven weer mocht vieren.

De uitslag van de tweede reeks laat nog maanden op zich wachten. Tot die tijd is Kathy niet echt in een feeststemming, laat staan om een feestje te vieren omdat de behandelingen zijn afgerond. Zij kan zich nog de enorme teleurstelling en vooral ook haar woede herinneren toen de tumoren voor de tweede keer waren teruggekeerd. Tot die tijd is Kathy aan de ene kant vol hoop dat de behandelingen het beoogde effect hebben bereikt. Aan de andere kant is zij zó bang weer teleurgesteld te worden omdat zij beseft wat dat voor haar eerder vroeger dan later zal betekenen.

Tanya

Net als Kathy is Tanya een mooie jonge vrouw die bruist van energie en die altijd bereid is om een feestje op te tuigen zodra er ook maar iets valt te vieren.

Ook Tanya heeft in haar leven de nodige tegenslagen gehad … ja, wie niet. Maar wanneer je dat niet weet of niet diep in haar ogen kijkt, lijkt aan de buitenkant het leven voor Tanya één groot feest te zijn waar ze met volle teugen van geniet.

Tanya en Kathy zijn dikke vrienden. De behandelingen die Kathy bijna een jaar lang moest ondergaan eisten een grote tol. Vaak lag ze op bed en was ze te moe om ook maar iets te doen. Tanya zorgde ervoor dat Kathy tenminste at … als ze dat beetje wat ze at al binnen kon houden … en … zichzelf verzorgde. 

Toen Kathy na al die intense behandelingen van het laatste consult terugkwam, was het voor Tanya gewoon vanzelfsprekend dat dit diende te worden gevierd. Dat doe je toch … dat is toch logisch … je hebt toch een fase afgerond … je kan toch weer verder met je leven?

Laat me niet alleen

Maar Kathy dacht daar anders over. Zij herinnerde zich nog woord voor woord het gesprek met de oncoloog, de onzekerheden die daarin werden verwoord … en … vooral herinnerde Kathy nog het resultaat van die eerste reeks behandelingen. De enorme opluchting en blijdschap toen haar uiteindelijk werd gezegd dat ze vrij was van kanker, en een paar jaar later het intense verdriet, de woede en de angst dat de tumoren waren teruggekeerd. Nu is Kathy bang, zo bang om weer teleurgesteld te worden.

laat me niet alleen, verdrietig, bang, teleurgesteld
Laat me niet alleen!

“Hoezo een feestje? Er is toch niets te vieren?” zegt Kathy tegen Tanya. Daar is Tanya het niet met haar eens. Voor Tanya is er wel degelijk iets te vieren. De behandelingen zijn toch afgerond? En met dit verschil in denken … dit verschil in mening … een verschil in standpunt dat voor elk apart zo logisch, zo vanzelfsprekend is … dat zij daardoor niet in staat zijn elkaars standpunt te begrijpen.

En op dit punt aangekomen begint de relatie tussen Tanya en Kathy te verwateren en Kathy’s kreet om hulp “laat me niet alleen,” wordt uiteindelijk werkelijkheid. Maar aan de andere kant, misschien is Tanya door de reactie van Kathy net zo bang geworden als zij. Of … is er iets waar Tanya door is geraakt of bang voor is … waardoor de relatie verwatert. Of … misschien … ja, je kan van alles bedenken en aannemen, maar daar kom je niet verder mee.

Hoe verder

Voor mij is het glashelder dat Kathy en Tanya dit met elkaar moeten bespreken … en … vooral met elkaar blijven praten zodat Kathy zicht niet verlaten voelt. Ja, voor mij is het helder, maar vinden zij dat ook?

Naar mijn mening is het nodig dat Kathy en Tanya samen om de tafel gaan zitten en ieder zelf het verhaal doet over … wat wordt gevoeld … of gemist … of juist gevierd moet worden … of juist niet … of waar men misschien zelfs bang voor is.

Het zou ook goed zijn dit samen met een “begeleider “te doen zodat deze, naast het naar elkaar helpen verwoorden van ieders verhaal, tegelijkertijd ook begrip kan kweken dat beiden ieder op een geheel eigen manier naar dezelfde situatie kijken.

Beiden hebben namelijk een punt, maar daarbij is het in mijn ogen wel belangrijk dat zij begrip kunnen opbrengen voor elkaars standpunt … opdat de relatie tussen Kathy en Tanya daardoor niet verwatert … maar … juist sterker wordt.

Conclusie

Het is mijn ervaring dat mensen uitgaan van een eigen mening, of een eigen beeld met betrekking tot een ander. Logisch, zult u misschien denken, maar het wordt naar mijn mening toch een ander verhaal wanneer dat beeld is gebaseerd op een reeks van aannames. De werkelijkheid met betrekking tot anderen is meestal anders en veel complexer dan we in eerste instantie zelf dachten of aannamen. Daarom is het verstandig om met elkaar in gesprek te blijven om op deze wijze een beter begrip voor elkaar te krijgen. Datzelfde geldt ook naar mensen die we heel goed of lang denken te kennen.

Je zou ook van het standpunt kunnen uitgaan dat iedereen het bij het rechte eind heeft. Ter illustratie, stel je staat in een berglandschap. Het beeld dat jij van dat landschap hebt wordt bepaald door de plek waar jij in dat landschap bent. Wanneer je iedereen laat vertellen hoe dat landschap eruitziet dan hoor je verschillende verhalen afhankelijk van de plek waar deze mensen stonden … over datzelfde landschap.

In de communicatie met die ander is het daarbij dan wel belangrijk dat we bereid zijn om de eigen meningen met betrekking tot de ander bij te stellen wanneer dat tijdens het gesprek zo mocht blijken. En daar ligt dan vaak weer een knelpunt omdat niet iedereen dit zo maar kan … of … wil.

Nawoord

De kern van de gebruikte case in “laat me niet alleen” is niet uniek. Er zijn legio voorbeelden te bedenken waarin de communicatie tussen mensen de oorzaak is dat zij elkaar niet begrijpen … met alle mogelijke gevolgen van dien … zoals “Het afscheid.”

Net als in de gebruikte case van deze blog waarin twee mensen elk een eigen standpunt, een eigen mening hebben. Hoe je het ook bekijkt, beiden hebben gelijk. Dat mag en daar is niets mis mee. Maar wanneer bij een van de twee heftige emoties een grote rol spelen, zoals verdriet, angst of pijn, dan is het wel belangrijk dat ieder begrip voor het standpunt van de ander kan opbrengen. Begrip, opdat de band tussen beiden daardoor niet verzwakt maar juist wordt versterkt!