Nu is het anders door het leren omgaan met het verlies van mijn dochter Anne Birgit en mijn echtgenote Mary-Anne. Ik wil niet zeggen dat het gemis en het verdriet weg zijn. Integendeel, diep vanuit mijn hart kan ik er nu mee omgaan en dat lijntje van hart tot hart zal altijd wel blijven bestaan. Nu loop ik op ongebaande paden en verbazend genoeg voelt dat alsof het altijd zo heeft moeten zijn.
Nu is het anders
Ik ben een geheel ander mens dan vroeger, doe niet meer de dingen die ik vroeger deed!
Vroeger was ik materieel gericht alles moest snel, sneller, snelst. Daarna werd het immaterieel en begon ik te vertragen.
Nu is het emotioneel gericht en ga ik als een slakkengang. Ik begeleid nu mensen met hun verlies en rouw.
Achteraf … dit had ik eerder willen doen! Moesten mijn muzen sterven, om dit duidelijk te maken? Misschien was dat altijd al het plan en mij te omarmen met de liefde die in mijn jeugd ontbrak.
En nu … nu voelt het … nee, nu is het Weten … diep vanbinnen in mijn hart … dat ik de juiste richting ga, dat alles zo heeft moeten zijn.
Hans Fransen, 2021
Nu is het anders. De reis was niet gemakkelijk. Er waren momenten dat ik de handdoek in de ring gooide maar toch besloot om door te gaan! Het kostte veel energie en volharding. En toch, achteraf gezien was het dat meer dan waard! Achteraf, ja, dat dan weer wel.
Op zaterdag 18 juni 2022 is Annette, een dierbare vriendin, overleden … ze is naar Huis gegaan. Ik zal haar missen!
Zaterdag 18 juni is voor mij altijd al een bijzondere dag! Want 22 jaar terug, op diezelfde 18 juni, is mijn dochter Anne Birgit overleden. Beiden terminaal, en beiden veel te vroeg gestorven. Beiden hun leven beëindigend met het besluit: “Tot hier, en niet verder!”
Twee bijzondere vrouwen die bepalend zijn van de koers van mijn levenspad!
De laatste wens van Anne Birgit aan mij was mensen leren omgaan met hun verlies en rouw. Ik heb het haar beloofd! En ergens op dat toen voor mij volledig nieuwe pad als ervaringsdeskundige, kwam ik Annette tegen. Het voelde alsof zij op mijn pad werd gezet en dat het resultaat voor ons beiden ertoe zou doen. Eind mei vroeg zij aan mij of ik terminale patiënten … mensen die gaan sterven … wilde begeleiden op het laatste stukje van hun levenspad … omdat zij vindt, net als destijds mijn dochter … omdat Annette vindt dat ik daar goed in ben. Ik heb het haar beloofd!
De reis met Annette begon zo’n 6, 7 jaar geleden rond het moment dat bij haar werd geconstateerd dat die vreselijke ziekte, kanker, weer terug was. Wij zijn tijdens die reis steeds dichter naar elkaar toegegroeid. Dat kon haast niet anders. Door het helpen oplossen van de geregeld zware puzzels waar zij mee te maken kreeg en de daaraan verbonden keuzes, soms zelfs over leven en dood, groei je steeds meer naar elkaar toe.
Zo waren er de vele puzzels die zich vertaalden in CT-Scans, Pet-Scans, chemo’s, bestralingen … in behandelingen die leken aan te slaan … en later toch weer niet. Iedere keer was het weer zoeken naar nieuwe oplossingen. Het was om moe van te worden. Tot het moment dat er géén oplossingen meer waren! Dat was het moment waar onze gesprekken nog intenser … nog dieper werden.
Er waren puzzels die zich vertaalden in de omgang met de mensen om haar heen. Vrienden werden bekenden, bekenden vielen weg. We hebben er ons vaak over verbaasd.
Waar wij ons nog meer over verbaasden waren de onverwachte vrienden waarbij de relaties met Annette juist intenser werden … meer empathisch werden … meer diepgang kregen. Cadeautjes vond zij dat. In mijn ogen zijn het haar Gouden Vrienden.
Ondanks al dat verdriet kon Annette intens genieten … van de kleuren in de natuur … van de schoonheid en de geuren van de bloemen … van voorbijvliegende wolken aan een stralende hemel … van het strand, de zee, de zon… van meeuwen op het strand die zwevend in de wind het terras afloerden om wat lekkers weg te snaaien … en ze kon … intens genieten van de mensen die zij liefhad.
Annette, dank je dat je mijn maatje was tijdens mijn opleiding Omgaan met Verlies. Je was een maatje in de zin van het almaar blijven doorvragen waar we op dat moment mee bezig waren. Jij was de bron voor een aantal van mijn blogs (zoals: de wachtkamer of laat me niet alleen). Voor de invulling van één van de opdrachten die voor het afstuderen noodzakelijk waren gaf jij inhoud. Jij bent een bron voor het nog dieper inzicht krijgen in de laatste levensfasen van ons als mens. Dank daarvoor.
Annette, dank je voor het compliment dat je mij je ware zelf hebt laten zien … die van een sterke, stoere, trotse vrouw … die als een tijger haar klauwen uitslaat als je ook maar even aan haar kinderen komt … die een enorme drang tot overleving heeft … en als jij het in Annettes ogen verdiende, was haar niets te veel voor jou! Je hebt mij ook jouw kwetsbare kant laten zien … die van een jonge blije deerne dansend in de wei, met lange blonde haren wapperend in de wind en armen vol weidebloemen.
Dank Annette, dat ik je mocht begeleiden en dat je mij toeliet op vele delen van jouw pad.
Dag Annette, je zal gemist worden … ik zal je missen!
De hartstilstand die ik vorig jaar kreeg had een behoorlijke impact op mijn leven. Het bleek tegelijkertijd ook een mooi cadeau te zijn.
Geschatte leestijd: 4 minuten
De hartstilstand die ik vorig jaar in januari kreeg had een behoorlijke impact op mijn leven. Het bleek tegelijkertijd ook een mooi cadeau te zijn. Het kwam het er niet eerder van om een nieuwe blog te schrijven.
Het afgelopen jaar
Het pad dat volgde in het afgelopen jaar had perioden waar het de ene keer turbulent en de andere keer sereen voelde en soms wisselden deze elkaar snel af. Het was een heftige periode en ik voelde mij geregeld als een stuiterbal … je weet misschien wel, zoals een pingpong bal stuiterend op een stenen vloer.
Ik had verwacht dat ik begin vorig jaar had leren omgaan met de grote verliezen … het verlies van Anne Birgit, mijn dochter, en Mary-Anne, mijn echtgenote. Ik dacht dat ik daarmee tegelijkertijd met het overige verlies in mijn leven had leren omgaan. Integendeel, door de opleiding tot professioneel rouwbegeleider bij het Land van Rouw die ik in dezelfde periode afrondde, kwam ik lagen van verlies en verdriet tegen uit mijn kindertijd en pubertijd … zoals het gebrek aan liefde, alsof ik er niet toe deed en niet gezien werd. In mijn vroege leven is de taal van emoties mij niet bijgebracht. Het verwoorden van mijn gevoel is daardoor een hele opgave. Ik was mij daar weliswaar van bewust, maar de impact die dit had, sloeg in als een bliksemschicht bij heldere hemel.
Een helder moment
Dat heldere moment kwam na een gesprek met een van de begeleiders van de opleiding. Het kwam hierop neer:
Soms voel ik mij senang, soms in mineur. Sta ik feitelijk continu in de overleving door het tekort aan liefde van mijn ouders. Alsof ik er niet toe doe … niet erkent word … niet gezien word … geen bestaansrecht heb.
Ik heb geen schijn van kans gehad. Van mijn ouders en grootouders heb ik niet geleerd om te voelen en om lief te hebben. Daardoor heb ik een enorme achterstand. Mijn neurologische verbindingen met betrekking tot gevoel en liefde beginnen nu pas te komen … decennia later.
Haal momenten uit je jeugd op. Wat kom je dan vanbinnen tegen? Wees uitzonderlijk nieuwsgierig naar het waarom en probeer dat van daaruit te verwoorden.
Maar ik heb geen woorden … woorden ben ik aan het zoeken … en woorden geven tegelijkertijd ook weer beperkingen. Begin dan met het beschrijven van je lichamelijke sensaties. Woorden komen dan vanzelf … en soms ook niet.
Leer je lichaam te vertrouwen! Tja … dat voelen is een ding bij mij … is mijn zwakke punt. Voelen is en blijft voor mij werk in uitvoering. Vroeger heb ik bij beoordelingen van mensen geleerd dat sterke punten ook een complementaire kant hebben; ik ben (erg) goed in … heeft ook een schaduwzijde. Kortom, kan ik mijn zwakke punt met betrekking tot voelen inzetten als een sterk punt?
Het cadeau
Het cadeau
Met dat ik dit opschreef kwamen een paar regels op de urn van Anne Birgit op mij weer helder voor ogen:
“Doe wat je hart je ingeeft … wees niet bang met wat je doet!”
Met die eenvoudige woorden van mijn dochter op haar urn ben ik in staat om met vol vertrouwen verder op mijn levenspad te gaan. Dat is toch een prachtig cadeau?
Wat is dan dat levenspad?
Zowel professioneel als ervaringsdeskundige verlies en rouwervaringen delen om anderen in vergelijkbare situaties een handvat te bieden te leren omgaan met hun verlies en rouw … en weer verder te kunnen met hun leven. Misschien ontdekken zij daarbij zelfs mogelijkheden die zij eerder niet voor mogelijk hadden gehouden … dat zou zomaar kunnen.
Bij het delen van mijn ervaringen denk ik in eerste instantie aan:
Ouders begeleiden die een kind gaan verliezen of hebben verloren.
Mensen begeleiden die terminaal zijn.
Het begeleiden van mensen in het leren omgaan met hun verlies en rouw in het algemeen.
Zoals ik er nu naar kijk ben ik er vast van overtuigd dat het lijstje langer wordt. We zullen zien.
Ik hoop u persoonlijk te ontmoeten of op deze website of de Facebookpagina van de Stichting.
In “zaken van het hart” gaat het over de grote thema’s die met je hart hebben te maken.
Zoals het thema van de grote liefdes in je leven, niet alleen je zielenmaatje(s) of je dierbaren maar vooral ook naar jezelf. Of het thema van de grote verliezen, niet alleen het overlijden van je zielenmaatje(s) en je dierbaren maar ook het verlies van die fantastisch baan die je had of het lijden aan een terminale ziekte. En in aansluiting daarop het thema van het leren omgaan met rouw en de mogelijke gevolgen daarvan als je dat negeert, ontwijkt of bang bent om hulp te vragen. Of zoals het thema van de mogelijke ziektes van het hart wanneer je letterlijk niet naar je hart luistert, niet zozeer de medische maar vooral de emotionele gevolgen.
De rode draad door deze thema’s is dat gevolgen in “zaken van het hart” uiteindelijk grensverleggend blijken te zijn. Het zijn (enorme) veranderingen op je levenspad. Of je dat wilt of niet, je kan er beter maar mee leren omgaan en het van een positieve, de zonnige kant proberen te benaderen … hoe moeilijk dat ook kan zijn … zodat je alles uit je leven kunt halen dat voor jou maar mogelijk is.
Grote verliezen
De grote verliezen in mijn leven zijn het overlijden van mijn zielenmaatjes, mijn dochter Anne Birgit en mijn echtgenote Mary-Anne.
Vlak voor haar overlijden vertelde Anne Birgit mij dat zij de laatste tijd naar informatie had gezocht hoe je kinderen die gingen sterven kan begeleiden en hoe hun ouders daarmee zouden kunnen leren omgaan. Zij had echter niets kunnen vinden dat in haar ogen geschikt was. Haar laatste wens was dat ik ouders ga begeleiden die een kind hebben verloren omdat zij heeft gezien wat ik kan.
Mijn echtgenote Mary-Anne ontving een kaart van een vrouw die binnen een van mijn teams werkte, een van mijn Gouden Teams. Zij kende de vrouw en liet mij de kaart lezen. De vrouw schreef dat zij mij een licht op haar levenspad vond door de manier waarop ik haar en haar teamleden wist te motiveren en te coachen … waardoor het onmogelijke … mogelijk werd.
In het weekeinde gaf Mary-Anne aan dat zij het compliment herkende en dat zij vond dat dit meer mijn toekomstig pad zou moeten zijn. Op dat pad zou ik volledig mijzelf kunnen zijn … wie ik in de kern ben. Het zou ook helpen bij de invulling van de laatste wens van onze dochter.
Twee dagen later overleed mijn zielenmaatje Mary-Anne.
Toch zou het nog een paar jaar duren voordat ik die belofte durfde in te vullen. Het betekende een andere professionele invulling van mijn leven … een geheel ander levenspad. En ineens overkwam het me omdat ik was vergeten echt naar mijn hart te luisteren.
Openhartoperaties
Luister naar je hart
Zes jaar terug heb ik twee openhartoperaties vlak achter elkaar ondergaan. Twee omdat de eerste keer bij het vervangen van de aortaklep tijdens de operatie bleek dat nog meer vernieuwd moest worden. Terugkijkend was het niet zozeer dat die operaties spannend waren, maar het was vooral de enorme impact daarvan op mijn leven. Een impact waardoor mijn levenspad veranderde.
Voorafgaand aan de openhartoperaties had ik mij via een collega ingeschreven voor een Europese opdracht. Aangezien ik voor de klant de nummer twee was geworden ging de opdracht aan mijn neus voorbij … jammer, volgende keer beter. Maar na die operaties vertelde mijn collega dat de klant de eerste drie mensen van de lijst wilde aannemen en hij kwam gelijk met de vraag wanneer ik kon komen voor een intakegesprek. Alleen … het bizarre was toen ik dat hoorde … ik helemaal geen zin meer had om dergelijk werk te (gaan) doen. Vergis je niet, ik vond het altijd machtig mooi werk waarbij ik mensen binnen mijn teams kon stimuleren om met plezier het werk te doen … telkens maar weer het “onmogelijke” waar te maken. Het werden mijn Gouden Teams. Fantastisch mooie jobs waren dat … ik genoot er altijd van!
Verandering van levenspad
Na die openhartoperaties was het over … het was gewoon over. Hoe dat kon, dat weet ik nog steeds niet maar, ik had geen trek meer in wat ik vroeger deed. Ik veranderde van levenspad qua werk waardoor ik ging werken in het land van verlies en rouw als rouwbegeleider om op die manier invulling te kunnen geven aan de laatste wens van mijn beide zielenmaatjes, mijn dochter Anne Birgit en mijn echtgenote Mary-Anne.
Hartstilstand
En toen was er rust en vrede
Kortgeleden kreeg ik twee keer een hartstilstand. Het gebeurde in de ambulance nadat ik was flauwgevallen tijdens een wandeling in de duinen. Ik was geen moment bang. Pas achteraf realiseerde ik mij dat ik op het randje van de dood had gestaan en kwam de vraag bij mij naar boven … “Waarom was je niet bang?” Zelfs een vriendin die bij me was ervoer de rust om ons heen en was zich bewust dat er niet te bevatten krachten aan het werk waren om ons te beschermen en mij te ondersteunen. Tijdens de momenten dat mijn hart stilstond was ik mij heel bewust van de rust en de vrede om mij heen. Nee, ik was niet bang! Ik had een rotsvast vertrouwen dat er iets om mij heen was dat ervoor zorgde dat ik niet zou sterven en dat het allemaal goed zou komen.
Het was niet de bedoeling dat ik op dat moment zou sterven. Ik wist al dat voor mij het werken als rouwbegeleider het juiste levenspad was … maar nu weet ik zonder enige twijfel dat dit mijn missie is. Een missie die ik niet uit de weg ga in het Land van Licht. En juist dat laatste heeft zo’n enorme indruk gemaakt. Eigenlijk in dezelfde orde als na die openhartoperaties. Dit keer echter niet alleen op een dieper niveau, maar ook meer richting gevend.
Als rouwbegeleider ga ik mij specialiseren in het begeleiden van ouders die een kind hebben verloren … of gaan verliezen. Ik ben mij ook bewust geworden dat ik iets (naar anderen) moet gaan doen met de impact die Near Death Experience op een leven kan hebben. Hoe ik aan dat laatste invulling kan geven weet ik nog niet maar ik heb een blind vertrouwen dat ik dat vanzelf ga ervaren op mijn levenspad.
Blind vertrouwen
Misschien vinden jullie dit arrogant klinken maar ik heb een blind vertrouwen dat ik kan omgaan met wat op mijn pad komt … en dat ik de mensen die ik ga ontmoeten mag en kan begeleiden. Het is een hele diepe overtuiging. Achteraf beschouw ik die twee keer dat mijn hart stilstond als een Geweldig Cadeau … als een Godsgeschenk! Wat er toen allemaal gebeurde, mocht Weten, heb mogen ervaren en … de Near Death Experience had ik nooit willen missen. Ik voel mij begenadigd, gezegend, nederig … en één met het BewustZijn! Zoiets … maar dan op een veel dieper niveau.
Ware liefde
Ware liefde
Wanneer ik kijk zoals ik nu in het leven sta, dan mag ik zeggen dat ik nooit bang was om te leven. Tegelijkertijd was ik ook nooit bang om na mijn overlijden te Zijn in dat andere Universum waar wij allen uiteindelijk naar toegaan.
Daarentegen was ik wel bang voor de aanloop naar mijn overlijden en de overgang naar dat andere Universum. Daar had ik duidelijk een mening over. Maar sinds die twee keer dat mijn hart stilstond en wat ik daarna heb mogen ervaren is ook die angst verdwenen. Wat ik nu ook besef is dat het verlies en de rouw van mijn beide zielenmaatjes op een punt is aangekomen dat ik hen weliswaar mis … en dat zal altijd wel zo blijven … maar dat ik met overtuiging nu ook verder kan met een nieuwe partner in mijn leven. Ik besef nu terdege dat met betrekking tot dat “kunnen” het in de afgelopen jaren mij heeft ontbroken om een nieuwe relatie aan te gaan.
Boodschap
Een nieuw begin
De boodschap die ik u als lezer van de blog “zaken van het hart” wil meegeven is dat wat u ook overkomt, er is bijna altijd een manier om met de situatie waar u op dat moment mee zit te kunnen omgaan … “een nieuw begin.” Het helpt door echt positief in je leven te staan. Het kan zomaar een nieuw begin zijn waarin je volslagen andere dingen gaat doen in je leven.
Beste Lezer, ik besef volledig dat positief in je leven staan moeilijk kan zijn van tijd tot tijd … ik weet het uit ervaring … maar voor zaken van het hart is het de moeite meer dan waard. Is het niet om het verlies van je kind … medische zaken met betrekking tot je hart … een hartstilstand en de diepere inzichten die je op dat moment mogelijk mag ontvangen … of liefde voor je partner, je zielenmaatje … het zijn allemaal zaken van het hart die het leven waard maken om geleefd te worden!
Het is een zware reis voor de ouder(s) die een chronisch ziek kind verzorgen en begeleiden. Het wordt extra zwaar wanneer het kind terminaal is en uiteindelijk sterft. De reis houdt daarmee echter niet op. De reis van het gezin gaat verder zonder het kind met … die lege plaats in het gezin … dat lege gevoel van binnen … telkens eraan worden herinnerd bij feestdagen en familiegebeurtenissen … dat stille verdriet om anderen niet te belasten … het verlies van alle dromen die je had voor je kind … het verlies van (een deel van) je toekomst.
Samengevat kwamen de reacties op de betreffende blog op het volgende neer:
Het maakt niet uit hoe lang het verlies van je kind is geleden …
Maanden … jaren … of zelfs decennia …
Het maakt niet uit hoe lang het kind heeft geleefd …
Wonden worden niet geheeld …
Wonden worden alleen maar erger …
Hoelang het ook duurt …
Het voelt (soms) als de dag van gister …
De rauwe en harde kantjes van het verlies gaan (misschien) uiteindelijk wat zachter worden …
De pijn van het verlies van je kind zal altijd bij je blijven!
Het doel van de huidige blog is het proberen antwoord te geven op de vragen die uit deze reacties bij mij komen boven drijven. Daar moet ik dan wel direct een kanttekening bij plaatsen. Iedereen gaat immers met het verlies en rouw op een persoonlijke manier om. Een persoonlijk op maat gesneden antwoord kan ik daardoor hier nu niet geven … wel in hoofdlijnen.
Dan nu de twee vragen:
Waarom duurt het zolang tot je (misschien) kan omgaan met het verlies van je kind?
Misschien worden de rauwe en harde kantjes van de pijn van het verlies van je kind uiteindelijk zachter maar waarom gaat het nooit echt weg?
Een (bijna) aaneengesloten reeks van verliesmomenten
Het gaat over een (bijna) aaneengesloten reeks aan verliesmomenten … zoals een opeenstapeling van losse stenen waarbij elke steen een verliesmoment voorstelt, inclusief de daarbij optredende emoties. Voor iedere steen … voor ieder verliesmoment zou je kunnen leren omgaan met het verlies en de rouw die daarbij gepaard gaan.
Het begint al wanneer je vlak na de geboorte van je kind wordt verteld dat het geen lang leven is gegund … misschien omdat je kind chronisch ziek is of een erfelijke afwijking heeft … en hoewel de medische wereld weliswaar tot veel instaat is … dit keer helaas niet voor je pasgeboren kind. Of het begint na jaren wanneer je te horen krijgt dat je kind ernstig ziek is … en zware behandelingen moet ondergaan … zoals bij kanker. Op die momenten val je van het ene het naar andere moment … van grote vreugde … naar intens verdriet.
Met de angst om je hart vraag je je af “Hoe nu verder?”
Gedurende de daaropvolgende jaren dat je je uiterste best doet om voor je kind te zorgen … zodat het zo lang mogelijk mag leven … zijn er van die momenten dat het goed gaat met je kind … misschien zelfs uitstekend … en krijg je weer hoop. Om dan de volgende keer (weer) te ontdekken dat het ijdele hoop was omdat je kind weer verder achteruit is gegaan. Slaat je de angst om het hart … heb je slapeloze nachten … waarin je je afvraagt … is dit het nu … hoe moet ik nu verder … wat kan en mag ik nog allemaal doen voor mijn kind?
Uiteindelijk komt dan dat verliesmoment in de aanloop naar het overlijden van je kind … en het sterven van je kind … dat ultieme moment … dat je niet anders kan … dan je kind laten gaan.
En daarna? Pas dan begin je beetje bij beetje te beseffen wat voor rollercoasterrit je hebt meegemaakt in je leven. Uiteindelijk begin je te beseffen dat je nog een lange weg hebt te gaan in de hoop weer je “oude” zelf te mogen worden … om later te ontdekken dat je met je “nieuwe” zelf verder moet in het leven. En ook hier ontstaat een verliesmoment met de ontdekking dat je “oude zelf” geen optie meer is.
Achteraf ontdek je dat die (bijna) aaneengesloten reeks aan verliesmomenten … niet meer als een opeenstapeling van losse stenen kan worden gezien waarbij elke steen een verliesmoment voorstelt inclusief de daarbij optredende emoties. Door de chronische ziekte van je kind, de vele momenten van hoop en tegenslag … door het bijna continu overleven … was er niet echt tijd om (goed) te leren omgaan met verlies en rouw … is het een continu proces geworden van verlies en rouw … lijken de stenen van de stapel aaneen gesmeed tot grote(re) blokken die het leren omgaan met je verlies en rouw alleen maar bemoeilijken. Iets waar je niet op zit te wachten want je hebt toch al zo weinig tijd over … voor jezelf.
Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.
Een emotionele rollercoaster
Gedurende al die maanden … jaren … lijkt het voor je alsof je van de ene crisis in de volgende bent gestapt. Telkens moest je weer opzoek naar nieuwe antwoorden omdat oude antwoorden niet meer bleken te voldoen. Het was om moe van te worden … rusten kon je niet … opgeven was niet aan de orde … het zorgen voor je kind was voor jou immers vele malen belangrijker. Het waren gevoelens die je geregeld overdonderden … je op je grondvesten lieten schudden … je wereldbeeld op z’n kop zette … en je onzeker maakten. Het kan toch niet zo zijn dat jouw kind eerder sterft dan jij als ouder … dat hoort toch niet … dat mag toch niet? Het is gewoon niet eerlijk! Toch gebeurde het!
De grootste angst van jou als ouder is dat jij je kind verliest … dat je (een deel van) je toekomst verliest. De angst dat jij als ouder hebt gefaald … dat je meer had moeten doen … dat je … En ook al wanneer jou geen enkel verwijt kan worden gemaakt … heb je op de een of andere manier het gevoel dat je hebt gefaald.
Dat we allemaal een keer gaan sterven … dat weten we … dat is, het moeilijk het soms ook is, dat is okay. Maar een kind verliezen? Ondanks dat je je volledig hebt ingezet voor je kind … je tot het uiterste bent gegaan om je kind zo lang mogelijk te laten leven … is je kind uiteindelijk toch overleden.
Daar komt nog bij wat deze ouders gedurende al die maanden … jaren … meemaakten, is dat van de ene crisis in de andere stappen … van het ene verliesmoment naar het andere stappen. Om nu voor ieder verliesmoment te leren omgaan met verlies en rouw … om daar een balans in te vinden … daar hadden ze gewoon de tijd niet voor. Zij waren volop bezig met het verzorgen van hun kind … het zo lang mogelijk te laten leven … deze ouders konden alleen maar … overleven.
Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.
Jouw wereld lijkt bijna stil te staan en jouw buitenwereld … die dendert maar door
Wanneer de uitvaart van je kind eenmaal achter de rug is … wanneer je denkt dat je tot rust mag komen, kan komen … dat al die stress en de drukte rondom het verzorgen van je kind achter de rug is … dat je eindelijk mag en kan leren omgaan met je verlies van het kind en je rouw … dan pas ontdek je dat de dood van je kind alles heeft veranderd … voor altijd!
Het verlies van je kind doet je ook beseffen dat je gezin is veranderd … dat er een lege plek is ontstaan. Het zal nooit meer hetzelfde worden. Tijdens vreugdevolle gebeurtenissen binnen jouw gezin en je familie … tijdens feestdagen en verjaardagen … is er altijd weer dat bijzondere gevoel … het gevoel van die lege plaats … het gevoel van het gemis van je overleden kind.
Wanneer je in de loop van jaren vrienden van je kind ontmoet … die inmiddels zijn getrouwd … misschien zelf kinderen hebben gekregen … misschien hebben gestudeerd … dan rouw je over alles wat je overleden kind nooit meer kan doen. Op zo’n moment zie je wel dat vrienden van je kind ouder zijn geworden, maar zelf kan je je geen voorstelling maken hoe jouw overleden kind er op dat moment zou uitzien … anders dan op die foto die ergens in huis staat of hangt. Ondanks al het gemis en de leegte zal je moeten doorgaan met je eigen leven … of je er nu voor klaar bent of niet. Niet alleen voor de doordenderende wereld om je heen … maar vooral voor je gezin.
Veel mensen weten dat iedereen op een eigen manier omgaat met verlies en rouw en toch loop je het risico dat mensen buiten jouw gezin je zien als “iemand die niet op de juiste manier met verdriet omgaat.” Het gevolg is dat je jouw verdriet op dat moment weer onderdrukt omdat je er moet zijn voor je partner, je andere kind(eren) … voor de mensen om je heen. Uiteindelijk val je weer terug in je overlevingsmodus … daar was je tijdens het leven van je kind toch al heel erg goed in geworden. Het leren omgaan met jouw verlies en rouw dreigt er daardoor (weer) bij in te schieten … en na het verstrijken van de jaren staan jij en de mensen om je heen er niet meer bij stil … blijf je onbewust hangen in je verdriet.
Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.
Jouw buitenwereld heeft geen idee wat er bij jou speelt
Overweldigende emoties
Vaak hoor je mensen zeggen dat ze met je meeleven … dat ze weten hoe jij je voelt. Een ding is zeker … deze mensen hebben geen (enkel) benul wat het betekent wanneer je je kind verliest … wanneer er door het overlijden van je kind een tsunami van emoties door jou, je gezin en je familie gaat. Het gevoel is “verwoestend” … is overweldigend … bijna niet te bevatten … en bijna nauwelijks in woorden uit te drukken.
Uiteindelijk komt er een moment dat je met anderen niet meer over het verlies van je kind wil praten … om die anderen niet te belasten met je verdriet. Al was het maar om het stempel medelijden te vermijden, of om te voorkomen dat anderen je bewust of onbewust uit de weg gaan … omdat die anderen zelf bang zijn of niet weten hoe zijzelf daarmee kunnen omgaan. Je krijgt zoiets als een kort lontje … je hebt snel in de gaten of de interesse die van de ander uitgaat wel is gemeend … wel echt is! Je doorgrondt heel snel allerlei onzinverhalen die nergens op slaan.
Je gaat gesprekken uit de weg waar anderen zeggen dat zij dat ook hebben meegemaakt, is het niet bij henzelf dan wel bij een ander, maar dan erger. Hoe empathisch zijn die mensen dan? Daar komt nog bij dat de puzzels die jij moet zien op te lossen … of voor de rest van je leven mee moet (leren) omgaan … vaak een proces van lange adem is. Omdat vaak aan de buitenkant het verdriet niet goed is te zien, zijn anderen na wat langere tijd verbaasd dat je nog steeds … maanden, jaren later … aan je overleden kind denkt. Daar hebben ze dan een uitgesproken mening over zonder te beseffen en te begrijpen wat er bij jou emotioneel echt speelt … wat het voor jou betekent een kind te verliezen dat je (jarenlang) hebt begeleid, geholpen, verzorgd opdat het zo lang mogelijk mocht leven.
Veel mensen gaan je uiteindelijk bewust of onbewust uit de weg. Misschien is het omdat men het verlies van een kind eng vindt … men er niets mee te maken wil hebben … men met een kant van het leven in aanraking komt waarvoor men bang is … een kant van het leven waar de dood een rol speelt … een kant waar heel andere normen en waarden belangrijk zijn dan succes, schoonheid en status. Het maakt dat je steeds minder mensen om je heen hebt … vaak komen daar wel weer een paar anderen voor in de plaats … en hou je een klein select groepje mensen over … echte vrienden die je steunen door dik en dun.
Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … om (uiteindelijk) met je verlies en je rouw te leren omgaan en zal de pijn altijd blijven.
Afronding
Het is een zware reis voor de ouder(s) die een chronisch ziek kind verzorgen en begeleiden. Het wordt extra zwaar wanneer het kind terminaal is en uiteindelijk sterft. De reis houdt daarmee echter niet op. De reis van het gezin gaat verder zonder het kind met … die lege plaats in het gezin … dat lege gevoel van binnen … telkens eraan worden herinnerd bij feestdagen en familiegebeurtenissen … dat stille verdriet om anderen niet te belasten … het verlies van alle dromen die je had voor je kind … het verlies van (een deel van) je toekomst.
Dat maakt het allemaal zo zwaar … misschien wel extra zwaar … en duurt het zo lang … maanden, jaren, decennia … om uiteindelijk (misschien) met je verlies en je rouw te leren omgaan … misschien gaat daarom de pijn van het verlies van je kind nooit weg.
